Dystopische aanrader

Recensie is eerder gepubliceerd op: https://meerboekenblog.nl/ten-de-jaarling/

In ‘Eindeloos’ is iedereen een nummer. Eindeloos is een eiland dat ooit gevonden werd door een meneer die door iedereen nu OTTO genoemd wordt. Hij bedacht een perfect systeem waar het leven volledig gecodeerd is en iedereen zich aan zijn/haar code moet houden. Niemand weet hoe OTTO eruit ziet, wie het is of hoe het systeem nu precies krijgt. Vragen stellen hierover wordt ook niet gewaardeerd, je moet je aan je code houden, niets meer en niets minder. Wat gebeurt er als je dat niet doet?
Dan wordt je een min en ben je letterlijk niets meer waard.

Ten, het hoofdpersonage, is zich van geen kwaad bewust. Er zijn veel regels waar hij zich aan moet houden, maar het kinderlijke onschuld in hem heeft hem nooit doen afvragen waar dit allemaal voor dient. Hij doet gewoon wat er van hem gevraagd wordt.

Ten heeft nu echter een leeftijd bereikt waarbij het tijd is om het kinderlijke achter zich te laten en waardevoller te worden voor het systeem. Samen met leeftijdsgenoten wordt hij naar ‘de verboden plek achter de muur’ gestuurd. Hij komt terecht op campus 008, een harde leerschool waar Ten leert hoe het er in de code aan toe gaat. Hij moet doen wat er van hem verwacht wordt en hij mag absoluut niet zelf denken, dromen of ambities hebben, anders loopt het niet goed voor hem af.

Vlak voordat Ten naar de campus gestuurd werd leerde hij iets verontrustends van zijn ouders. Er is ooit slechts één iemand geweest die tegen de code in durfde te gaan. Hij was van mening dat mensen geen nummer zijn, maar veel meer dan dat en dat zij bovendien een naam hebben. Hij noemde zichzelf Willibrord en was Ten’s oom.

Het systeem houdt Ten extra goed in de gaten omdat ze bang zijn dat hij te veel op zijn oom lijkt. Ten leert op de campus echter al snel dat tegen de code in gaan heel wat problemen veroorzaakt. Met harde hand leren de jaarlingen (eerstejaars) hoe het systeem werkt en dat ze moeten doen wat hun code beschrijft. Niemand wil uiteraard een min worden.

De rest van de wereld
Op de campus leren de jaarlingen ook over waarom het systeem bedacht is. De reden hiervoor is simpel: zonder systeem, zonder voorgeschreven code, heerst er enkel chaos in de wereld. De leerkrachten geven schokkende voorbeelden, zoals bijvoorbeeld de bomaanslagen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat er echter ook hele mooie dingen zijn in de rest van de wereld, wordt uiteraard verzwegen.

Eindeloos is dus een eiland op de wereld die wij kennen. Er is dus, met name voor de inwoners van Eindeloos, nog een hoop te ontdekken. Het idee dat er een afgeschermde volledig zelfregulerend eiland bestaat waar niemand vanaf kan en moet doen wat er is voorgeschreven, vind ik heel intrigerend. Überhaupt het leven volgens een voorgeschreven code vind ik een interessant concept. In Eindeloos ligt letterlijk voor je geboorte al vast wat er de rest van je leven gaat gebeuren, inwoners mogen dan ook niet echt een eigen karakter ontwikkelen (tenzij het past bij je functie). Ik was heel nieuwsgierig hoe dit verhaal uitgewerkt zou zijn, of de geschetste samenleving realistisch aan zou voelen of dat het heel vlak bleek te zijn.

Ik kan je nu vertellen dat Veldhuijzen het echter heel sterk heeft neergezet. Als lezer weet je net zo veel over Eindeloos als dat het hoofdpersonage Ten dat weet. Zijn ouders hebben hem proberen te beschermen en vertelden daardoor nooit veel over het systeem. Hierdoor weet je dus weinig over het reilen en zeilen in Eindeloos. Aan de hand van Ten’s ervaringen leer je de samenleving en zijn absurditeiten kennen. Juist het onvoorstelbare absurde aspect aan het systeem maakt dat het verhaal heel boeiend is en je graag door wil blijven lezen.

Hoe meer Ten echter ontdekt, hoe meer hij begint te twijfelen over de dingen die hij wel weet. Hij vraagt zich, uiteraard zonder het uit te spreken, steeds vaker af of het wel oke is hoe het systeem werkt en begint het gevoel te krijgen dat het niet eerlijk is dat iedereen volgens een code moet leven.

Het uiteindelijke plot was niet zoals ik had verwacht en dat is positief! Met name het gedrag van Ten en zijn acties zijn anders dan ik voorspelde en dat verraste mij positief. Aan het einde van dit eerste deel weet je uiteraard nog lang niet alles over Eindeloos. Het einde zorgt er ook zeker voor dat je graag door gaat naar het tweede deel, maar daar moeten we helaas nog even op wachten.

Ten. De jaarling is een origineel en boeiend verhaal dat zeker naar meer smaakt. De schrijfstijl van Veldhuijzen is toegankelijk en prettig, de personages lijken in eerste instantie vlak (dankzij het leven volgens de code) maar ontwikkelen zich in het verhaal steeds verder waardoor zij ook alsmaar interessanter worden om over te lezen. Het boek is zeker een aanrader voor liefhebbers van dystopische verhalen.