In 1942 begint het verzet te knellen

In 1942 leert Nederland de ware insteek van de nazi’s kennen. In de serie ‘Leven in bezet Nederland’ legt Erik Schumacher de gebeurtenissen in dat jaar onder de loep. Het wordt dan Oorlog op alle fronten.

De Nederlandse economie krijgt het zwaar te verduren. Opgelegde bijdragen in geld, goederen en mankracht aan de Duitse oorlogsmachine ontwrichten het leven van alledag, veroorzaken schaarste.

De gezagsgetrouwe Nederlander loopt in het scherpe mes van de botte bezetter. Zij die zich verzetten moeten dat niet zelden met hun leven bekopen. De Duitsers nemen 461 bekende vaderlanders in gijzeling. Een aantal van hen wordt tegen de muur gezet als vergelding voor ieder ‘vergrijp  tegen opgelegde regels. Dat wat de Joodse landgenoten overkomt is met mensonterend eufemistisch weergegeven.

Hitler verordonneert 11 miljoen van hen in Europa te vernietigen. Ontneemt ze stelselmatig hun goed, geld en waardigheid. De oplopende reeks verkrachting van mensenrecht eindigt binnen zeven maanden voor 40.000 Nederlanders in de gaskamers van Auschwitz en andere vernietigingskampen. De Joodse Raad, voortdurend misleidt, helpt ongewild bij de uitvoering van dat proces. De bevolking gruwt, met uitzondering van de NSB van Anton Mussert die vergeefs probeert zijn aanhankelijkheid aan het regime te verzilveren met een premierschap in het land dat hij verraden heeft.

Latent antisemitisme weerhoudt mensen ervan om zich massaal te verzetten. Maar meer nog is dat de angst die er diep is in geramd door een gewetenloze bezettingsmacht.

Het is leven tussen hoop en vrees met groeiende schaarste. Wanneer Hitler aan het begin van dit jaar open had gestaan voor de raad en het realisme van zijn  minister van bewapening en munitie, Frits Todt, (naamgever van de Duitse bouwmaatschappij met gedwongen Nederlandse inschakeling) dan had dat de levens van miljoenen mensen kunnen sparen. Hij zag het zinloze van voortzetting van een oorlog die niet te winnen viel. Dat de deelname van de Verenigde Staten het wankel evenwicht verstoorde en tot kansloosheid moest leiden. Zijn voorstel om vredesonderhandelingen te beginnen kostte hem de kop bij een crash van zijn vliegtuig onder zeer verdachte omstandigheden. Nooit waren de gevolgen van een slecht verliezer zo immens groot.

Onder zijn opvolger Albert Speer verhardden zich de vijandigheden. De hoop op een geallieerde invasie blijkt ijdel. Een proef ermee loopt uit op een Canadees drama.  De gealarmeerde Duitsers ontruimen de kuststrook hetgeen het evacueren van 200.000 mensen in de kuststrook tot gevolg heeft. Daar waar inzichten bij Hitler ontbreken, zijn er in zijn gevolg mensen met strategisch inzicht die de oorlog een bloedig vervolg bezorgen.

De snelle nederlaag in Japan, in dan nog Nederlands-Indië, drukt de stemming verder. Nederland trekt over de grens van irritatie, maar de moed van een minderheid ketst af op de muur van verschrikking. Schumacher put uit dagboeken, graaft zich diep in de materie om daarmee de gebeurtenissen in het derde oorlogsjaar zo getrouw mogelijk op te dissen. 

Een verhaal dat door de vele unieke foto’s sterk tot de verbeelding spreekt. De voornaamste feiten worden separaat opgesomd in een handig overzicht. Het is de verdienste van de auteur dat hij de ingrijpende gebeurtenissen voor een breed publiek inzichtelijk maakt en de lezer als het ware ooggetuige. Het zal moeilijk zijn om deel vier in de serie de rug toe te keren. Je weet hoe het afloopt maar op de weg er naar toe is deze gids meer dan een handvat.