Verrijkende atlas van de Nederlandse taal
De Atlas van de Nederlandse taal is één grote ontdekkingsreis naar het hoe en het waarom van onze woordenschat. Vier wetenschappers, Mathilde Jansen en Nicoline van der Sijs aan Nederlandse kant; Fieke van der Gucht en Johan de Caluwe aan Vlaamse zijde, belichten in zestig thema’s dat ontzagwekkende veel wat je aan een woord kunt hechten. In een boek met een Nederlandse en een Vlaamse versie. Met 23 miljoen mensen die Nederlands spreken, staan we binnen de top 40 van meest gesproken talen. Het is verbazingwekkend hoeveel Nederlandse woorden overal in de wereld zijn ingeslopen. Daar staat tegenover dat wij ze van her en der hebben omarmd. Niet in de laatste plaats ingebracht door verdrukten die hier hun toevlucht zochten. Woorden als sjofel, heibel en gokken bijvoorbeeld uit de Jiddische hoek. Het is boeiend te lezen hoe de betekenis van woorden in de loop van eeuwen veranderde.
Wat intonatie doet en de invloed van hoe je het beestje noemt. Poetsvrouw en werkster, onnozel wijf en onschuldige vrouw, zweten en transpireren, zwaarlijvig heid of obesitas: het zijn woorden die dezelfde betekenis hebben, maar waarvan de één heel anders binnenkomt dan de ander. Redenaars scheppen er het sfeertje mee, demagogen zetten de massa op het verkeerde been door het leggen van accenten. Nieuwe woorden en hun kans om te overleven. Dat is het geval als het na twee generaties nog wordt gesproken. Zo even uit de losse pols: trumpetteren als het uiten van een niet onderbouwde mening. Wekt dat zoveel presidenten later nog associatie op?
De moeizame weg van het Standaard Nederlands. Dialecten die alleen hoogtij vieren met carnaval, hetgeen een zweem van minderwaardigheid in zich heeft. De samenstellers heffen daarbij het vingertje. De streektaal moest wijken omdat de actieradius van de mens groter werd en het communiceren in de taal van het dorp botste met die van iemand uit een ander dorp. De dwang tot consensus. De meest voorkomende spellingfouten, hoe prik je de zwart-wit-uitingen van politici door, de taalontwikkeling van kinderen, het (wieler)jargon.
Een boek dat stijf staat van weetjes. Heel veel humor, vol woordgrapjes. Diverse betekenissen van een en hetzelfde woord zoals uitsmijter, Nederlandse woorden die niet vertaald kunnen worden (uitbuiken, koukleum). Raadgevend: boeken en artikelen, websites. De invloed van de sociale media en het misverstand dat de mode om af te korten tot verloedering van de taal leidt.
Vormgever Steven Theunis verdient een compliment voor de wijze waarop hij knipoogt naar teksten met de niet te onderschatten steun van tekenaar Stijn Fabri. De illustraties maken je in één oogopslag wijzer dan een schrijver met honderd woorden kan doen. Een boek om kennis aan te scherpen, bij te gniffelen en een plek in de boekenkast te geven die binnen handbereik is.
Het is als de gang naar een speeltuin met een schier eindeloze hoeveelheid toestellen, die de spanning er volledig inhouden. De meeste zijn geschikt voor de massa: enkele zijn afgesteld op de scherpslijpers en finetuners. De gedachte dat 'Hoe meer je weet het besef oproept dat je hoegenaamd niets weet' wordt wat onze taal betreft door deze atlas in praktijk gebracht.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Dick Van der Veen
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
