Het wel en wee van de dochter van een Russische tiran

Svetlana Alliloejeva probeert vijftig jaar na zijn dood nog steeds vruchteloos uit de schaduw van haar vader te stappen. Ze is en blijft de dochter van Josef Vissarionovitsj Djoegasjvili, beter bekend als de tiran Stalin. Rosemary Sullivan beschrijft in De dochter van Stalin in detail haar zoektocht naar liefde en geborgenheid. Vier huwelijken en ontelbare vrijages zijn ontoereikend om dat doel te bereiken. Daarvoor richt een turbulente jeugd teveel schade aan.

Haar wispelturigheid en explosieve karakter, geërfd van de man die tijdens zijn schrikbewind tien keer zoveel slachtoffers maakt als Adolf Hitler. Hij houdt de omstreden zelfdoding van haar moeder jarenlang voor haar verborgen. Wanneer ze daar later weet van krijgt smelt zo ongeveer het laatste restje sympathie voor haar vader.

Spectaculair is de vlucht van Svetlana vanuit de Sovjetambassade in India, die via Zwitserland naar Amerika leidt. Met de uitgifte van haar gesmokkelde manuscript De twintig brieven aan een vriend verwerft ze grote rijkdom, die ze snel weer verliest door een losbandige levensstijl, Intelligent als ze is verknoopt ze haar leven aan verkeerde personen. Het heeft er veel van weg dat de behoefte aan warmte en erkenning voor die andere vrouw in haar, het gezonde verstand blokkeert.

Het verlangen naar zoon en dochter die in Rusland achter bleven doet haar ten einde raad besluiten om de Amerikaanse vrijheid en geborgenheid op te geven. Samen met de dochter die ze nog op 45-jarige leeftijd het leven schonk, keert ze terug naar de onveiligheid en de gevaren van haar geboorteland. De confrontatie met een gehersenspoelde zoon en het gegeven dat haar dochter volledig is vervreemd en geen contact meer wil, sloopt bijna het restant van haar doorzettingsvermogen.

Uiteindelijk heeft ze geluk dat het wat mildere regime van Gorbatsjov een tweede vlucht naar Amerika mogelijk maakt. Het eerste deel van het boek, inclusief de ontsnapping uit India, is het meest interessant. De auteur geeft de lezer een indringende kijk in de keuken van Stalin, vrouwenhater bij uitstek, een tiran die miljoenen onschuldige slachtoffers maakt, familieleden niet uitgesloten.

Ondanks de 8,6 militaire en 17 miljoen burger doden, is hij na de overwinning op Duitsland voor degenen die voor zijn gruweldaden gespaard bleven, een gevierde held. Svetlana is er dan al allang achter dat de patoiska (papa) bij wie ze op de knie zat, een monster is, een gewetenloze schurk wiens klauwen zich via een volgzaam bewind over zijn graf uitstrekken.

Indringend beschrijft Sullivan haar zoektocht naar het geluk dat zich slechts bij vlagen aandient. Door onder meer tropisme voor mannen duikelt ze keer op keer in valkuilen. De innemendheid van de andere kant van haar persoonlijkheid trekt haar daar even vaak weer uit. Het deel over het leven in Amerika is minder interessant, want een herhaling van zetten.

De kracht van het epos is een voortdurende strijd van een vrouw tegen onrecht dat ze ook in het vrije westen niet ontloopt. De grote frustratie is de ontdekking dat eenmaal Stalina altijd Stalina betekent, dat toebedeelde sympathie en antipathie er op stoelen. Ze wordt te weinig op eigen waarde beoordeeld. Zelfmoordpogingen die eruit voortvloeien mislukken.

Wie graag prinses zou willen zijn is na het lezen van dit boek voorgoed genezen en al helemaal als het om de prinses van het Kremlin gaat. Wat het ook leert is dat de tirannen onder dit hemelgewelf onvoorstelbare invloed uitoefenen op mensen die de worst van macht krijgen voorgehouden. Stakin behoort tot de kopgroep van massamoordenaars. Je zult maar de dochter van zo’n gewetenloze schurk zijn.