Politieke kopstukken hielpen Adolf Hitler op het pluche
Als hadden komt, is hebben geweest. Zo kun je reageren op het boek De Grafdelvers waarin de auteurs Rüdiger Barth en Hauke Friederichs duidelijk maken dat de benoeming van Adolf Hitler tot rijkskanselier geen vanzelfsprekendheid was. Met die opvatting doe je de schrijvers schromelijk tekort. Ze trokken alle registers open om aan te tonen dat het in de periode tussen donderdag 17 november 1932 en maandag 30 januari 1933 heel anders had kunnen lopen en de teloorgang van de Weimar republiek had kunnen worden voorkomen.
In die winter namelijk stonden de nationaalsocialisten er slecht voor: een tegenvallende verkiezingsuitslag en grote financiële problemen. Het zijn rijkspresident Paul von Hindenburg, rijkskanselier Franz von Papen en de minister van defensie Kurt von Schleicher die de nazi’s ongewild een handje toesteken. Von Papen kan het maar moeilijk verkroppen dat Von Schleicher hem opvolgde. Bovendien nam het land de dreiging door het communisme minstens zo serieus als die van de nazi’s.
Hitler beschikte in Joseph Goebbels over een uitstekende propagandist die van niets alles maakt. Door bijvoorbeeld de tweede man Gregor Strasser uit de gunst van de aanhang weg te praten. De man die wèl bereid was om met andere partijen een regering te vormen. Von Papen haalde zijn wraak op Von Schleicher door de deur voor de nazi’s wijd open te zetten, gesteund door de grootindustrie. En toen zoon Oskar van Paul von Hindenburg zich als idolaat van Hitler ontpopte keerden de kansen.
Socialisten en communisten liepen elkaar voor de voeten, andere partijen konden evenmin de rem op geweld vinden. Ze zagen en erkenden dat het fout moest gaan, maar afkeer van elkaar weerhield hen ervan om maatregelen te nemen die het gevaar konden stoppen. De lezer ervaart het proces van dag tot dag aan de hand van wat krantenkoppen en de auteurs hoofdrolspelers erover laten vertellen.
Onderhoudend daarbij is de inbreng van Amerikaanse oorlogscorrespondenten die van verbazing achterover sloegen toen ze zagen hoe de kopstukken met open ogen in de val van het gebral trapten. Het beroep op de innerlijke smeerlap in de mens vond massaal weerklank. De alarmbellen over toenemend geweld en Jodenhaat ten spijt. Een gunstige verkiezingsuitslag in de piepkleine deelstaat Lippe was voor de kladschilder uit Oostenrijk een stevige duw in de rug. Zelfs na de benoeming van Hitler tot kanselier was er alle gelegenheid om het tij te keren. Maar weer weigerden socialisten en communisten de handen ineen te slaan en konden de nazi’s ongehinderd hun verderfelijke activiteiten in een stroomversnelling zetten.
Je bent geneigd om de judasrol van Von Papen als voornaamste oorzaak voor de ondergang van de republiek aan te wijzen. Hij, door de geallieerden als een verwijtbaar politicus neergezet, bracht het ervan af met twee jaar gevangenis. De auteurs mogen het zich als een verdienste rekenen dat ze de lezer alle informatie aandragen om zelf een mening te vormen. Die wordt nergens opgedrongen. Ze hebben veel tijd gestopt in het bevragen van bronnen en het natrekken van wat kranten met tegengestelde meningen in de beslissende dagen voor het einde van de republiek schreven. In de aftiteling komen de voornaamste spelers voorbij met kort en bondig hun daden waar ze voor stonden en hoe het met hun afliep. Als en indien worden vaak afgedaan met zinloos: in dit geval is de gedetailleerde verklaring van hoe de geschiedenis een andere loop had kunnen nemen van grote waarde.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Dick Van der Veen
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
