De bittere afdronk van nazi-terreur in Duitsland

De waanzin van een Oostenrijkse kladschilder drijft miljoenen mensen in de dood. Die domme Duitsers toch die zich voor het nazikarretje laten spannen. Hoe voorzichtig je moet zijn met generaliseren leert Ellen Marie Wiseman met haar prachtige debuutroman. Ze voert ons het leven binnen van een gezin dat in de Heimat de volle laag aan oorlogsgruwelen over zich heen krijgt. Dat geldt met name voor Christine Bölz en haar Joodse vriend Isaac. Ze zien hun oprechte liefde besmeurd door de opkomst van een terreur die stilaan een volk verlamt, waaraan het geen weerstand kan bieden. Zo in de geest van: alles beter dan de dwangbuis waarin de mogendheden ons na de Eerste Wereldoorlog hebben gestopt. De kracht bij de massa ontbreekt om net als de familie Bölz en voormalige generaal Erich Ludendorff de valsheid en de verschrikking van de demagoog Hitler te doorzien. De weg van hoop naar wanhoop ligt bezaaid met miljoenen lijken. We kennen de verhalen van deze kant; zijn verbitterd over de drogreden die ligt opgesloten in 'Wir haben es nicht gewusst'.

Wiseman laat zien dat er voor veel Duitsers geen ontkomen aan is. Dat openlijk verzet zich laat meten met de onverschrokkenheid van de ondergrondse. Sterker nog, die leidt aan gene zijde tot een zekere dood, waaraan geen ontsnappen mogelijk is. Bij de familie Bölz blijft net als bij het overgrote deel van de Duitsers die de verdorvenheid van het nazisme doorzien, het verzet in het hart bevoren. De ellende die de familie doormaakt, de noden die het met zich mee brengt, het ontmenselijken van de Joden die zich loyale Duitse staatsburgers tonen, beschrijft de auteur met groot gevoel.

Ze schrijft een boek dat je meevoert, een verhaal dat beklijft. De liefde tussen Christine en haar Isaac wordt veelvoudig op de proef gesteld. Ontberingen slopen beetje bij beetje de moed, vreten de zin van het leven aan, maar kunnen de hartstocht nooit helemaal doven. Door de nazi’s als kanonnenvlees gebruikt, door de Russen verkracht, door de Amerikanen geminacht. Het gezin Bölz maakt het allemaal mee. De misdadigers brengen met hun lage listen de geallieerden in een tijd van opperste verwarring op een dwaalspoor in een doordachte poging om zelf aan de gevangenis te ontsnappen. Het ritueel van de zwijgende kerk, de angst die regeert en het geweld dat triomfeert.

Wiseman moet diep geraakt zijn door de verhalen van haar Duitse moeder over de beproevingen die ze in de kindertijd moet doorstaan. Ach, en dat een pruimenpit na lange tijd geen teken van leven geeft en in korte tijd erna ineens tot een krachtige jonge boom uitgroeit mag wat onwaarachtig zijn, dat is zoveel wat zich in vijf bange jaren ontvouwt eveneens. Ware liefde overwint alles. Maar tegen welke prijs? Een verhaal dat misschien voor verklaarde tegenstanders van gezamenlijk herdenken iets kan bijschaven aan een vastgeroeste mening. Al zullen er mensen blijven die het accent leggen op de eieren die de familie Bölz elke dag voor het oprapen heeft, wat zich niet laat vergelijken met de ervaringen van mensen in het westen van ons land die het met bloembollen of minder moeten doen.

Wiseman maakt je als het ware ooggetuige van de gebeurtenissen. Trekt je het verhaal in, maakt de materie inzichtelijk en ontroert. Een beeldend epos, wars van wolligheid, met de klemtoon op betrokkenheid. Een veelbelovend debuut van Ellen Marie Wiseman dat thuishoort in het rijtje van de beste romans die over de tweede Wereldoorlog zijn verschenen.

We verloten één exemplaar van De pruimenboom. Wil je het boek graag winnen? Vertel dan voor dinsdagavond 20.00 in een reactie onder deze recensie waarom!