De dood maakt geen eind aan invloed van drie dictators

Ook vele decennia na hun dood zijn de invloeden van Mussolini, Pétain en Franco voelbaar en tastbaar. Luc Rasson (1956) levert het bewijs in Het lijk van de dictators. Geïnspireerd door de bibliotheek van zijn vader begon hij in 1914 aan een gedetailleerde, nauwgezette studie naar het leven, de betekenis, de verering en verkettering van het drietal. Hij raadpleegde een groot aantal bronnen, sprak met directbetrokkenen en de collega-auteurs die zich vóór hem op de materie stortten. Met als resultaat dat de drie personen, zoveel jaar na hun overlijden, pas echt voor de lezer gaan leven. Na een verklarende proloog legt hij het drietal onder het fileermes, maar op een geheel andere manier dan de lieden die hun graven ontheiligden en met de stoffelijke overschotten zeulden.

Na het lezen van dit boek kunnen we niet anders dan ruiterlijk toegeven dat we onze veronderstelling, dat we het een en ander over Mussolini, Pétain en Franco weten, ernstig bij moeten stellen. Dat blijkt een nietig iets te zijn in vergelijking met de veelheid die Rasson ons toedient. Als lezer heb je waardering voor zijn vasthoudendheid, waarbij hij voor- en tegenstanders het volle pond geeft. Diverse keren was hij op de locaties die ertoe doen en was hij nooit tevreden met wat hem aan algemeenheden werd verteld, maar ging het onderwerp fijnmazig te lijf. Allerlei fabels worden in dit boek ontmaskerd en pertinente onjuistheden worden ontmanteld, met als enig wapen dat van het argument. Het uitwissen van zoveel subjectieve uitingen verraadt een gedegenheid in studie die als bewonderenswaardig moet worden geduid. De anekdotes krijgen geen kans om meer te zijn dan dat, en staan los van de wezenlijke elementen.

De passie voor zijn onderwerp vloeit uit de pen en betrekt je bij het leven en de dood van de drie mannen. Meer nog dan bij de andere twee is Spanje zoveel jaren later nog sterk verdeeld over de betekenis van Franco. Bij het volk speelden de emoties hoog op toen vorig jaar na jarenlange polemieken het lichaam van caudillo/generalismo Franco uit de Valle de Los Caíos werd verwijderd en naast het graf van zijn vrouw werd bijgezet. Degenen die in hem de redder uit een republikeinse chaos zien en degenen die hem voor een vijfsterren-beul houden, houden elkaar nagenoeg in evenwicht.

Hoe mooi ook staat het allemaal te boek. In aansprekende volzinnen, die je niet de kans bieden om af te dwalen. Rasson zocht antwoord op de vraag die hij zich vooraf stelde: hoe zou ik erin hebben gestaan? Na al die gruwelijke ontdekkingen over een onwaardige dood en humiliatie komt hij tot de ontboezeming: laat de doden met rust, vergrijp je niet figuurlijk maar al helemaal niet letterlijk aan hen om je eigen voorkeur te bewerkstelligen. Vele jaren na dato zit er nog weinig sleet op de felheid bij pro en contra. De auteur verschaft zichzelf een argument voor berusting als hij de vraag stelt wie nu nog wat organiseert voor de herdenking van de slachtoffers van Hastings 1066. Met andere woorden: de tijd zet alles en iedereen op z’n plaats, dooft de opwinding.