Prins van Oranje brengt Zonnekoning uit balans
In de tweede helft van de 17e eeuw lijkt het er op dat Frankrijk zich van de Europese macht meester maakt. Lodewijk XIV is de verpersoonlijking ervan. De keizer in Wenen, de ongeïnspireerde koning van Spanje, de verdeelde Britten en een trits andere, kleinere machtscentra grommen, maar bijten niet. Ze missen lef en visie. Dan staat een jonge Prins van Oranje op in de Republiek, onbeduidende speler op het Europese machtsveld. Hij weigert zich als de kriel uit de Nederlanden neer te leggen bij de glorie van de opgedofte haan uit Frankrijk. Deze schampert over de gebochelde, die immers de grootste moeite heeft om de verspeelde titulatuur van stadhouder te herwinnen.
Als die kriel blijft aanhouden en minachting omslaat in irritatie weet Lodewijk er wel een uitlaat voor te vinden. Een kopje kleiner maken die handel. Slechts door inundatie weet de Republiek te voorkomen dat de Hollanders binnen de Nederlanden aan de spies worden geregen. Het is al met al erg genoeg om dit 1672 tot rampjaar te verklaren.
Willem III is geen militair strateeg, onmachtig om de Fransen met zijn relatief kleine eigen leger pijn te doen. Zijn verdienste ligt in het doen ontwaken en mobiliseren van slapende mogendheden, in het smeden van allianties. Een proces dat tergend langzaam verloopt en pas in het begin van de 18e eeuw tot resultaat leidt. Willem III maakt het niet meer mee. Anderen slaan de richting in die hij heeft aangegeven en maken het af.
Luc Panhuysen stelt in Oranje tegen de Zonnekoning. De strijd van Willem III en Lodewijk XIV om Europa het ongelijke zo op het oog zinloze gevecht van de David uit de Republiek tegen de Goliath uit Versailles te boek. Hij brengt de lezer huid na bij de twee kemphanen. Zet het vergrootglas zelfs op de slaapkamergeheimen, maar steeds wel met de intentie om het inzicht in het grote geheel te versterken. Je hebt geen moment het idee dat de auteur je een stuk ballast meegeeft. Al die tekstuele zijsprongen zijn nodig om de betekenis van Oranjeprins en Zonnekoning goed in te schatten.
Het culmineert in een meeslepend epos dat niet alleen de mens met interesse in het verleden boeit. Wellicht is het creëren ervan voorbehouden aan mensen met een groot historisch besef in combinatie met een vaardige pen. Bij Panhuysen die geschiedenis studeerde en journalistieke bedreef, balt zich dat samen. ‘Lodewijk legde zijn libido aan de leidsels’, ‘Hij hield zijn reputatie op glans’, enkele voorbeelden van doordacht taalgebruik. Dat geeft het consumeren van de tekst extra leesgenot.
Er is werk van gemaakt, energie in gestopt. Ondanks de complexiteit van het gebeuren blijft de vaart in het verhaal. Waar dat nodig en verantwoord is, gooit de schrijver er een scheut humor overheen. Maakt op die manier duidelijk dat het verhevene er opgeplakt is. Dat vorsten en roergangers gewoon mensen zijn met menselijke zwakheden. Beïnvloedbaar als het kleinste kind. Met dien verstande dat hun falen en fouten de massa raken en niet zelden duizenden slachtoffers vergen.
Het maakt je getuige van een periode die mede bepalend is voor de Europese staalkaart anno 2016. Deze moderne klassieker bouwt in zekere zin voort op een vorige uit zijn oeuvre: Rampjaar 1672. Hoe de Republiek aan de ondergang ontsnapte. De smaak naar meer die daar uit ontstond is bepaald niet bedorven.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Dick Van der Veen
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
