Een pareltje over de kleine kantjes van mensen
Elsschots veelgeroemde zakelijke en toch veelzeggende stijl vol ironie en zelfs cynisme is opnieuw aanwezig, en het verhaal van Pensioen wist me ook echt te overtuigen. Met geld en hebzucht komen weliswaar dezelfde thema’s als in Het Tankschip terug, maar vergeleken met dat laatste werk is Pensioen voor mij toch veel meer een roman. Elsschot geeft de lezer hier een echt verhaal, met uitgewerkte personages, terwijl Het Tankschip vooral typetjes kent en voornamelijk draait rond een constructie voor belastingontduiking waarvan het hoofdpersonage overtuigd moet geraken. In Pensioen focust Elsschot op één familie tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Willem Verstappen is soldaat en er wordt nogal wat gestreden om zijn militiegeld en later zijn pensioen, niet in het minst door de moeder. Pensioen kent vele intriges en plotwendingen, in die mate zelfs dat het te gek lijkt om echt te kunnen gebeuren. Toch baseerde Elsschot het boek op zijn eigen familie, meer bepaald zijn schoonmoeder en haar zoon Karel. Of zoals hij het zelf stelt: “’t is de gekste geschiedenis die je je kan voorstellen en ’t is waar gebeurd.”
De verteller van dit opmerkelijke verhaal is Frans Laarmans en hij kan gezien worden als de spilfiguur van de roman: iedereen komt bij hem om raad en hij probeert iedereen zo goed mogelijk te helpen. Steeds meer raakt hij betrokken bij de familie-intriges: “Ik verstrik mij steeds hopelozer… Maar wie eenmaal op die helling is zakt steeds dieper af. Ik ben anders op mijn hoede, maar het is telkens gebeurd voor ik mij rekenschap geef.” (p. 33) Niemand in de roman staat uiteindelijk recht in zijn schoenen, ook onze goede vriend Laarmans niet. Een andere centrale figuur in de roman is de moeder van Willem. De manier waarop Elsschot haar neerpent als iemand die koste wat het koste haar doel wilt bereiken (het militiegeld en het pensioen verkrijgen) is prachtig en overtuigend, en meer dan eens ronduit hilarisch.
In Pensioen laat Elsschot in zijn heerlijke stijl nog maar eens treffend de kleine kantjes van de mens zien. Het is een dun boekje (slechts 132 pagina’s in deze uitgave) maar er zit zo enorm veel in. Een tweede en derde lezing zorgden voor nieuwe inzichten, andere interpretaties van zinnen en situaties en, uiteraard, (nog meer) bewondering voor de taal van Elsschot. Een pareltje! Binnenkort staat met De Verlossing de derde nieuwe Polis-uitgave op mijn leesmenu en mijn verwachtingen zijn hooggespannen.
*****
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Diegoanthoons
Gesponsord
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de politie de dood van haar man bestempelt als een ongeluk, gaat Nadja zelf op onderzoek uit. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
