Een oneindige reis

In 1915 publiceert Virginia Woolf (1882-1941) haar eerste roman The Voyage Out (De uitreis). Het is een tijd waarin vrouwen nog geen kiesrecht hebben en maatschappelijk gezien achtergesteld worden op mannen. De rol van de vrouw beperkt zich veelal tot de dienstbare echtgenote en moeder, de werkende ongehuwde vrouw, of de oude vrijster.

Tegen deze achtergrond introduceert Woolf de 24-jarige Rachel Vinrace, die haar rustige en beschermde bestaan in Engeland achter zich laat en op de boot stapt naar Zuid-Amerika. Tijdens deze lange reis ontmoet de jonge vrouw een aantal kleurrijke personen, waaronder mevrouw Dalloway, die openhartige gesprekken met haar voeren over maatschappelijke thema’s. De naïeve Rachel transformeert in een intelligente, kritische vrouw. Ook komt de liefde op haar pad.

De uitreis is een schitterende roman waarin de vrijheden en beperkingen worden geëvalueerd die de hoofdpersoon ervaart bij het geven van invulling aan haar leven. Uiteraard staat Rachel hierbij symbool voor vrouwen in de samenleving in het algemeen. Verwacht van de feministische Woolf echter geen streven naar een traditioneel huwelijk en een hieruit voortvloeiend lang en gelukkig leven.

De sfeer van De uitreis is dromerig en kabbelend:

"De maanden daarna verstreken, zoals vele jaren kunnen verstrijken zonder welomschreven gebeurtenissen, terwijl dergelijke maanden of jaren toch, als ze ineens zouden worden onderbroken, een geheel eigen karakter zouden blijken te hebben."

Deze stemming past goed bij het trage tempo waarmee maatschappelijke en persoonlijke veranderingen zich doorgaans voltrekken. Ook Rachel komt vooral beschouwend over. Door deze rustige, introverte sfeer nodigt de roman hoofdzakelijk uit tot filosoferen over levensvragen en keuzemogelijkheden en niet zozeer tot actievoeren om maatschappelijke veranderingen daadwerkelijk te bewerkstelligen.

Barbara de Lange is verantwoordelijk voor de Nederlandse vertaling van The Voyage Out. ‘Haar’ De uitreis is een schitterende, heldere en poëtische tekst geworden. In 2017 nam De lange ook al de vertaling van Virginia Woolfs The Years (De jaren) met veel succes voor haar rekening.

De uitreis is een inspirerende roman waarin de keuzes en twijfels van de jonge Rachel centraal staan. Toch begint en eindigt het verhaal niet met haar. Deze opbouw sluit perfect aan bij het feit dat de auteur niet zozeer inzoomt op één vrouwenleven in het bijzonder, maar vooral aandacht heeft voor de positie van vrouwen in het algemeen, zeker wat betreft hun beperkte toegang tot werk, onderwijs en de politiek.

Een verrassende wending is de introductie van mevrouw Dalloway die tien jaar later in een eigen roman terugkeert. Het meest bijzondere is echter de tijdloosheid van het verhaal. De dilemma’s waar Rachel mee worstelt, zoals wel of niet trouwen, zijn ruim een eeuw na de eerste publicatie van deze roman nog buitengewoon actueel en relevant.