Diep zonder diepgang

Census, het nieuwste boek van Jesse Ball, is een zeer uniek boek. In het voorwoord vertelt Ball hoe hij geïnspireerd raakte om dit boek te schrijven. Hij schrijft over zijn broertje dat overleden is op 24-jarige leeftijd. Dit broertje had het syndroom van Down. Ball wilde graag een boek over hem schrijven, maar wilde niet letterlijk over hem schrijven. Hij zegt hierover:

‘But it is not easy to write about someone you know […] I realized I would write a book that was hollow. I would place him in the middle of it and write around him for the most part. He would be there in his effect.’(p. viii)  

En die leegte is zeker gelukt. Als je alleen al kijkt naar de opmaak van het boek valt het op dat Ball veel leegtes gebruikt. Het boek bestaat uit bijna net zoveel witruimtes als dat er tekst in staat. Ook inhoudelijk is het boek leeg. Het verhaal gaat over een vader die, nadat hij te horen krijgt dat hij niet heel lang meer te leven heeft, besluit om met zijn zoon op reis te gaan. Hij zegt zijn baan als arts op en gaat aan de slag voor de volkstelling. Hij reist, samen met zijn zoon, door het land voor zijn werk en onderweg komen ze allerlei mensen tegen.  

Het boek is opgemaakt uit een aantal korte hoofdstukken. Elk hoofdstuk heeft een letter van het alfabet, beginnend bij A en eindigend bij Z. Elke letter staat voor een plaats waar de vader en zoon doorheen reizen. Er wordt nooit een plaatsnaam genoemd en nooit over een land gesproken waardoor je geen beeld kan vormen in welk land dit verhaal zich afspeelt. Ook wordt er geen duidelijke tijdsgeest afgegeven. Mobiele telefoons worden niet gebruikt, maar bij de volkstelling wordt wel gebruik gemaakt van een tattoo-apparaat. Het verhaal heeft geen duidelijk begin en werkt ook niet naar een plot toe. In dat opzicht voelt het verhaal in zijn geheel erg leeg aan. Nergens heb je een idee waar het verhaal naartoe gaat, en ook nergens krijg je het gevoel dat het überhaupt een duidelijk doel gaat hebben.  

De schrijfstijl is erg droog. Het lijkt op sommige punten soms meer een manuscript van een film dan een geschreven boek. Het boek is geschreven vanuit het perspectief van de vader, maar nergens worden zijn gedachten of gevoelens beschreven. Het is meer een samenhang van opsomming van feiten, beschrijvingen van situaties en transcripties van gesprekken. Hierdoor ga je als lezer niet erg meeleven met de personages en gaat het verhaal niet leven. Op basis van de beschrijving van het boek verwacht je een heftig verhaal met emotionele thema’s zoals de dood, afscheid nemen en familie relaties. Deze komen door de opbouw van het verhaal en de schrijfstijl niet uit de verf. Wat jammer is, want de potentie was zeker aanwezig.  

Als je graag tussen de regels door leest, houdt van een apart boek, een bijzondere opbouw en je weinig waarde hecht aan een heftige emotionele lading en een beeldende schrijfstijl is dit boek mogelijk iets voor jou. Als je op zoek bent naar een vermakelijk boek dat makkelijk leest en waarbij je een hoop emoties ervaart kun je deze beter opzij leggen.