Stay where you are and then leave

John Boyne
Zondag 7 september bezocht John Boyne Manuscripta in Utrecht. In een bomvol theater Kikker vertelde de schrijver enthousiast over zijn nieuwe boek en beantwoorde hij vragen uit het publiek. Jammer dat de tijd zo kort was, want hij wist de zaal goed te boeien. Na afloop was er voor zeven winnaars, van de Hebban/ Boekerijprijsvraag, een meet and greet bij het kraampje van uitgeverij. Wij behoorde tot de gelukkigen en mochten verder babbelen met John. Ik vond het geweldig om de schrijver ontmoet te hebben en ik ben thuis meteen begonnen met lezen.

De Jongen die zijn vader zocht
Alfie Summerfield is 5 jaar als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt. Zijn vader, Georgie, meldt zich vrijwillig aan voor het leger en vertrekt naar Frankrijk. Na verloop van tijd ontvangen Alfie en zijn moeder geen brieven meer. Volgens Margie is Georgie op een geheime misse, maar Alfie denkt dat hij dood is. Margie werkt als verpleegster in het ziekenhuis en verdient nauwelijks genoeg om de huur te kunnen betalen. Om zijn moeder te helpen gaat Alfie schoenen poetsen op King’s Cross Station. Het geld wat hij verdient stopt hij stiekem in zijn moeders portemonnee. Op een dag poetst Alfie de schoenen van een militair arts en leest bij toeval de naam en het nummer van zijn vader. Soldaat 14278, Georgie Summerfield, verblijft in Ipswich Hospital. Alfie stapt in de trein en gaat op geheime missie naar zijn vader.
De oorspronkelijke titel van het boek is ‘Stay where you are and then you leave’. Een zin die de sergeant elke avond tegen de soldaten zei als zij de loopgraaf verlieten (blz 211: “Blijf waar je bent en dan pas weggaan”, dat zei hij tegen ons.) De Nederlandse uitgever van John Boyne koos voor de titel ‘De jongen die zijn vader zocht’, waarschijnlijk omdat deze titel goed past bij het beroemde boek over die andere kleine jongen, ‘De jongen in de gestreepte pyjama’. De boeken vertonen veel overeenkomsten.
- In beide boeken wordt het verhaal vertelt vanuit het gezichtspunt van een negen jarige jongen.
- Beide jongens maken een oorlog mee, Alfie de Eerste Wereldoorlog en Bruno de Tweede Wereldoorlog.
- Zowel Bruno als Alfie zijn gek op lezen en laten zich in hun fantasie inspireren door een beroemd avonturenboek.
- In beide boeken gaan de jongens op reis om een vader te zoeken. Bruno gaat op ontdekkingsreis naar Oudwis (Auschwitz) om de vader van zijn vriend, Shmuel, te zoeken. Alfie onderneemt een geheime missie om zijn vader te bevrijden uit het ziekenhuis.
De twee belangrijkste verschillen tussen de boeken zijn:
- Bruno’s vader is commandant bij de vijand, het Duitse leger en Alfie’s vader is soldaat in het Engelse leger.
- Alfie overleeft de oorlog, terwijl Bruno op afschuwelijke wijze omkomt. Wat heb ik gehuild bij het lezen van de laatste twee hoofdstukken. Verschrikkelijk…..

Wat mij opviel in het boek waren de merkwaardige titels van de hoofdstukken. Bijvoorbeeld: ‘Send me away with a smile’ of ‘Your King en country want you’. Waarom Engelse teksten in een Nederlandse vertaling? Na wat googelen bleken dit titels van populaire nummers uit die tijd te zijn. De titels passen trouwens heel goed bij de inhoud van de hoofdstukken. Echt een hele mooie keuze!
1. Send me away with a smile. http://www.youtube.com/watch?v=ephOZ3RUIAI
3. Keep the home fires burning http://www.youtube.com/watch?v=F9aeleKIwT0
4. Your king and country want you
http://www.youtube.com/watch?v=EwMblYM29Kc
5. When this lousy war is over
http://www.youtube.com/watch?v=BK4p7tbwv1w
7.Hello, who’s your lady friend?
http://www.youtube.com/watch?v=iThTu1FFaxI
8. Are we downhearted?
http://www.youtube.com/watch?v=jEek098QcrU
9. Oh! It’s a lovely war!
http://www.youtube.com/watch?v=w6RnirpFaZk
10. Hush, here comes the whizz-bang http://www.youtube.com/watch?v=EjuTbJ9H--M
11. Pack up your troubles in your old kit bag http://www.youtube.com/watch?v=c0wycVPR_nI
12. I want to go home
http://www.youtube.com/watch?v=fX-nRlVw5Io
13. There’s a long, long trail a winding http://www.youtube.com/watch?v=0Mh3Fb4OmzY
14.Take me back to dear old blighty http://www.youtube.com/watch?v=nRsO7tCjhAA

Oorlogstrauma
Georgie, de vader van Alfie, lijdt aan PTSS ( post traumatisch stress stoornis). In die tijd noemde men dit Shell shock en was er nog maar weinig over bekend. Georgie wordt halverwege de oorlog terug naar Engeland gestuurd omdat hij totaal de weg kwijt is. In de Eerste Wereldoorlog werden de klachten van soldaten vaak verkeerd begrepen of genegeerd. Ze verbleven, net als Georgie, vaak maanden zonder enige gerichte therapie in een ziekenhuis. Pas na de Vietnamoorlog werd in Amerika serieus onderzoek gedaan naar de psychische klachten van oorlogsslachtoffers. Veel van hen vertoonde dezelfde klachten: slaapproblemen, depressiviteit, aanpassingsproblemen, moeite met concentreren, woedeaanvallen en vergeetachtigheid. Ik vind het heel goed dat de schrijver aandacht aan deze stoornis besteed. Helaas is er nog steeds geen vrede in de wereld en worden onze Nederlandse militairen in verschillende landen ingezet om hulp te bieden. Misschien kan dit boek er toe bij dragen dat wij (het werk van) onze soldaten wat meer gaan respecteren en waarderen?

Kinderboek over de Eerste Wereldoorlog
Het is in 2014 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. De boekhandels puilen uit met boeken over dit onderwerp, maar gek genoeg zijn kinderboeken over de grote oorlog moeilijk te vinden. Ik hoop dat de jeugd dit boek zal ontdekken in de boekhandel en bibliotheek, want het is echt meer dan de moeite waard. Ook voor volwassenen trouwens. Ik vond het erg mooi om de wereld (de oorlog) door de ogen van een negen jarige jongen te zien. Echt heel ontroerend…..