Pitchipoi

De Engelse schrijfster Siobhan Curham heeft al meer dan 40 boeken op haar naam staan. Ze schrijft zowel kinderboeken, Young adults als romans. Haar historische romans over de Tweede Wereldoorlog waren zeer succesvol. Waarom hebben we in ons land niet eerder kennisgemaakt met Curham?

De Franse Claudette Weil (ook wel Etty genoemd) is een populaire Franse schrijfster. Op een kwade dag in oktober 1940 krijgt ze van haar uitgever te horen dat hij haar boeken niet meer mag publiceren. Etty's leven lijkt ten einde. Haar levensdoel is weg en hoe moet ze het redden zonder inkomen? Maar dan volgen er enkele ontmoetingen met mensen die haar kracht geven. Ze sluit zich aan bij een groep mensen die een verzetskrantje maken, ze wordt verliefd op Tomasz en raakt bevriend met de oude wijze Joodse boekhandelaar Solly. Haar optimisme is maar voor korte duur, want iedereen, inclusief Etty, wordt opgepakt en naar Drancy gebracht.

Wanneer Etty beslissingen moet nemen luistert ze naar twee innerlijke stemmen., die van Solly en Aurelie. De wijze Solly zorgt ervoor dat ze verstandige beslissingen neemt. Haar hoofdpersoon Aurelie maakt Etty opstandig en moedig. Het boek staat vol wijze woorden, prachtige zinnen en inspirerende verhalen. Niet alleen van de schrijfster zelf maar ook van boekhandelaar Solly en oude rabbijnen. Vanaf de eerste pagina laat het verhaal je niet meer los. Ik heb al veel verhalen gelezen over de Tweede Wereldoorlog maar dit verhaal is zo ontroerend, bemoedigend en krachtig.

Toen Etty in Parijs aan haar goede vriend Solly vroeg waar de Joden naartoe werden gebracht antwoorde hij Pichipoi. Een Jiddische naam die door Poolse Joden werd gebruikt om een concentratiekamp mee aan te duiden. De naam Pitchipoi klonk als een magisch koninkrijk, een plaats van plezier en vreugde. Wanneer Etty twee jaar later in Auschwitz is, denkt ze terug aan Solly. Ze vertelt een gruwelsprookje aan de vrouwen van haar barak. In hun fantasie kunnen de vrouwen het Koninklijk Pitchipoi betreden door onder een poort te lopen waarop geschreven staat: “Verbeelding maakt je vrij”. Het koninklijk zit vol met monsters die de bijnamen hebben van de kampbewaaksters. De inwoners van het koninkrijk worden uitgehongerd en gemarteld door de monsters. Maar omdat ze magische krachten bezitten kunnen de monsters niet in hun hoofd en hart komen, waardoor ze vrij zijn om te denken en te dromen. Het sprookje lijkt zijn uitwerking te hebben. De ene na de andere vrouw roept waar ze op de vleugels van hun herinnering naartoe zouden reizen.

Hoewel 'De verhalenverteller van Auschwitz' een fictief verhaal is, is het sterk geworteld met feiten. Veel gebeurtenissen hebben echt plaatsgevonden. Hoofdpersoon Claudette is een mengeling van drie personen. De Franse romanschrijfster Irene Nemirovsky maakt net als Claudette mee dat haar boeken niet mer mochten worden gedrukt. In het geheim schreef ze in 1941 een roman over de gebeurtenissen in Parijs. Vierenzestig jaar na haar dood werd dit boek alsnog gepubliceerd. Haar bijnaam dankt Claudette aan Etty Hillesum. Zij schreef in 1941 en 1942 over de bezetting van Amsterdam in haar dagboek. Toen ze in Westerbork gevangen zat wist ze andere te helpen door hen hoop en innerlijke vrede te geven. De derde schrijver die Curhan geïnspireerd heeft, was dokter Viktor Frankl een psychiater die net als Claudette Auschwitz wist te overleven. Frankl was van mening dat hoewel de gevangenen alles was afgenomen, ze in de gevangenis een persoonlijke vrijheid behielden, namelijk de vrijheid om hun houding ten opzichte van hun omstandigheden te kiezen. De kenmerken van deze drie schrijvers komen heel duidelijk naar voren in het verhaal.

Blz 57: Solly (Salomon) is in gesprek met Etty. Kent u het idee van tikkan olam? Ja, zei ik met een frons, terwijl ik me de definitie probeerde te herinneren. Het betekent herstel van de wereld. Door gebed, vervolgde ik terwijl de herinnering terugkwam. En goede daden, voegde Solomon eraan toe. Lang geleden, helemaal aan het begin der tijden, toen de Schepper bezig was de wereld te maken, verloor hij tijdelijk de controle over dat proces. Vonken van zijn wezen vielen neer in de tastbare wereld, waar ze vast kwamen te zitten. Zo werd Zijn macht enigszins verminderd, waardoor de wereld kwetsbaar werd voor chaos en kwaad. Zoals de nazi's? Vroeg ik en Solomon knikte. Elke keer dat we een daad van religieuze bedachtzaamheid verrichten, zoals bidden of een goede daad doen voor een ander, komt een van de vonken vrij en kan deze terugkeren naar God. Dan wordt de goedheid in de wereld sterker. Op die manier wordt de wereld vonk voor vonk hersteld en keert de harmonie terug.

Op dit moment zijn er overal oorlogen en rampen in de wereld. We hebben niet veel van het verleden geleerd. Laten we dus luisteren naar de wijze woorden van de oude boekhandelaar Solly.