Wat vindt u er zelf van?, waarde lezer?

Junichiro Tanizaki was een Japanse schrijver, geboren in 1886 en overleden in 1965. Hij wordt beschouwd als een van de grootste Japanse schrijvers en wordt aanbevolen door onder andere Haruki Murakami, een van mijn favoriete auteurs.

Nu weet ik het niet altijd zeker met Japanse schrijvers, zelfs niet met de aanbeveling van de kandidaat Nobelprijswinnaar Murakami. Ik ben wel eens eerder in een boek van een 'aanbevolen' Japanse schrijver begonnen waar echt niet doorheen te komen was. Dus enige vorm van terughoudendheid aangaande aanbevolen Japanse schrijvers is mij inmiddels niet vreemd.

De Brug der Dromen is een bundel korte verhalen van Junichiro Tanizaki, geschreven tussen 1911 en 1959, en lijkt daarmee een prima inleiding op zijn werk. Samen geven ze een goed beeld van zijn hele schrijverscarrière. De voorkant van het boek is een mooie Japanse print en begint met een uitgebreide inleiding van de vertaler Jos Vos.

Tanizaki heeft een zeer moderne schrijfstijl: vlotte zinnen die goed lopen en gemakkelijk lezen. Best opvallend, want de verhalen zijn toch wel zo'n 100 jaar geleden geschreven. Ook bevat het mooie, gedetailleerde beschrijvingen van de natuur, wat getuigt van aandacht.

Tanizaki groeide op in een periode waarin Japan steeds meer in aanraking kwam met nieuwe westerse vindingen, zoals elektrisch licht, auto's en neonreclame. Ook kwamen er in toenemende mate westerlingen in Japan wonen en werken. Het was een periode van transitie. Het beste voorbeeld daarvan is het verhaal Lofzang op de Schaduw, waarin Tanizaki in 1933 vertelt over de Japanse manier van huizenbouw en -inrichting, die haaks staat op de westerse manier van bouwen. Hij beschrijft hoe de Japanse bouwwijze de zon buitensluit en lichtstralen bijna individueel naar binnen leidt, met een subtiel spel van licht en donker als gevolg. Hij beschrijft prachtig hoe dat licht valt op gouden en zilveren voorwerpen en glanzende houten vloerplanken, waardoor het huis mysterieus wordt. Je krijgt enorme zin om je huis zo in te richten. Uit de inleiding blijkt dat Tanizaki zeker geen traditionalist was. Hij hield van westerse zaken als kleding en films en woonde graag in een omgeving met westerse mensen, maar had tevens oog voor de Japanse traditionele waarden.

Wat knap is aan zijn verhalen, is dat de ontknopingen en plots niet voor de hand liggen. Ze blijven daarom tot de laatste zinnen boeien. Dat geldt voor alle verhalen; nergens is het eind voorspelbaar.

Een groot aantal verhalen gaat over relaties, vooral tussen man en vrouw. Tanizaki beschrijft krachtige vrouwen die veel invloed hebben op hun mannen, ze zelfs domineren.

Het zijn stuk voor stuk erg mooie verhalen, met een gedetailleerde uitwerking, onvoorspelbare plots en ook verrassend open van karakter. Open in de zin dat de relaties, beschreven in de verhalen, de grenzen opzoeken van wat men in normaal menselijk verkeer 'normaal' vindt. Dat in een tijd waarin nog veel 'niet besproken' werd. Tanizaki spreekt ook de lezer zelf aan in het verhaal Shunkin. Wanneer de abt de daad van de man die zijn eigen ogen uitsteekt prijst ("Het was een verlichte daad geweest, 'welhaast op het niveau van een ware meester"), vraagt Tanizaki zijn lezers: 'Wat vindt u ervan, waarde lezer? Stemt u daarmee in?' Mooie wending!

Mijn doel was dit te lezen als een introductie op het werk van Junichiro Tanizaki en om te bepalen of ik meer van hem wil lezen. En dat laatste is met het lezen van deze verhalen bevestigend beantwoord!

Waar gaan de verhalen over? Een paar woorden per verhaal. Als je het boek blanco tegemoet wilt treden, zou ik hier stoppen.

- Het Geheim gaat over een man die zich als vrouw verkleedt, een oude vriendin ontmoet en met haar een relatie begint gebaseerd op spanning. Zodra de spanning verdwijnt, is de relatie over.
- Een Gulden Dood gaat over twee vrienden, kunstenaars. De rijkste spendeert zijn hele vermogen om zijn droom te verwezenlijken: een prachtig landschap met levende kunst waar hij zelf een hoofdrol in speelt.
- Smachten naar Moeder leest als een sprookje waarin een kind eenzaam door een bos loopt op zoek naar haar moeder en ouderlijk huis. Zij ontmoet een vrouw die een instrument speelt.
- De Fijnproeversclub is een bizar verhaal van vrienden op zoek naar het ultieme diner. De leider van de groep ontmoet een Chinees met eenzelfde passie en past dat toe op zijn eigen eetclub. Leest als de film La Grande Bouffe.
- De Blauwe Bloem gaat over een man die werkelijk alles over heeft voor zijn vrouw, ten koste van zichzelf. Wat mij betreft het minste verhaal.
- Omtrent Mijnheer van de Groenheuvel gaat over een filmmaker die getrouwd is met een prachtige vrouw die de hoofdrol in zijn films speelt. Hij komt een liefhebber van de films en zijn vrouw tegen die beweert dat hij zijn vrouw veel beter kent dan hijzelf, de echtgenoot. En hij laat hem zien waarom hij dat zegt. Bizar verhaal.
- Pijlwortel uit Yoshino. Een oude legende over rivaliserende keizers en twee vrienden die op zoek gaan naar deze geschiedenis en iemand tegenkomen die nog oude relikwieën zegt te bezitten.
- De Rietsnijder. Over een man die trouwt met de zus van de vrouw van wie hij eigenlijk houdt. Er ontstaat een ingewikkelde driehoeksverhouding tussen de twee zussen en de man. Prachtig verhaal.
- Shunkin. Over een zeer mooie dochter van een apotheker die zeer goed kan dansen, blind wordt en even goed op instrumenten speelt. Ze volgt lessen bij een beroemde leraar en wordt daarbij begeleid door een jongen die zichzelf shamisen (instrument) leert spelen en de vaste begeleider wordt van de blinde vrouw. Hij blijft een leven lang voor haar zorgen. Zij wordt verder verminkt als zij haar gezicht verbrandt doordat iemand (onduidelijk blijft wie) een pan olie over haar heen gooit. De man steekt zijn ogen uit om verder voor haar te kunnen blijven zorgen (zij wil niet dat iemand haar ziet met verbrandingen). Na haar dood zet de man het lesgeven voort. Hij is een begenadigd musicus geworden, bekroond met de naam 'De Virtuoos'. Hij wordt vlak bij haar begraven na zijn dood.
- Lofzang op de Schaduw. Voornoemd verhaal over de Japanse bouw van huizen en tradities.
- De Brug der Dromen. Het titelverhaal. Over een jongen die zijn moeder op jonge leeftijd verliest. Zijn vader hertrouwt. In de herinnering van de jongen worden beide moeders één. De vader overlijdt, niet nadat hij de zoon heeft gevraagd om voor zijn tweede vrouw te blijven zorgen, wat hij tot zijn dood doet door de zus van de vrouw te trouwen.