De Kelder van de Titanic

Thomas Heerma van Voss is een schrijver die ik niet ken. Hij is de zoon van Christine Brinkgreve waarvan ik zeer recent het boek Beladen Huis heb gelezen. Daarin beschrijft zij haar huwelijk en het overlijden van haar man Arend Jan Heerma van Voss. Het Archief beschrijft datzelfde overlijden, maar vanuit het perspectief van de zoon. Dat leek mij een mooi gegeven. Ik heb het direct na Beladen Huis gelezen.

Het Archief kent twee delen die geen titel hebben. Deel één is twee keer zo dik als deel twee. De hoofdstukken in de twee delen zijn kort. Drie tot vijf pagina’s, soms iets langer. De hoofdstukken vormen allemaal een afgerond geheel.het zijn net scènes Dat leest erg prettig. Geschreven in een vlotte stijl.

Hoofdpersoon is Pierre Rosenau die een baan als redacteur aanvaardt bij het literaire magazine Arabesk. Deel één beschrijft in detail zijn werkzaamheden. Arabesk leidt een noodlijdend bestaan. Het wordt van uitgever naar uitgever geschoven. En regelmatig staat het voortbestaan ter discussie. Het aantal abonnees is beperkt en loopt ieder jaar terug. Er is permanente zorg dat ze moeten stoppen. Na vijf jaar houdt Pierre het voor gezien en zegt vrij plotseling zijn baan op. Einde van deel één.

Dat eerste deel is vrij ‘traag’. Pierre doet nauwgezet zijn werk. Met toewijding. Zijn werkzaamheden en redactie vergaderingen worden in detail beschreven. Er gebeurt niet heel veel. Het deed mij aan Het Bureau van Voskuil denken die maar liefst vijf boeken met minutieus beschreven kantoorwerk vult. Ik vond het een beetje ‘te’ langzaam. Wat wel aandoenlijk is is de serieuze nauwgezette aandacht die Pierre in zijn werk stopt. Zijn werk betaalt slecht maar hij ziet toch elke keer weer kansen.

In deel twee voegt Pierre zich bij zijn vader die stervende is. Hij staat hem tot het einde toe bij. Een indringend emotioneel portret. Zijn vader is een man die zijn emoties op de achtergrond houdt en eigenlijk heel bang is om te sterven. Toch hebben vader en zoon een hechte band. Ze brengen deze heftige periode veel samen door en zijn zonder woorden verbonden en dicht bij elkaar.

Het verhaal is fictief. Toch is er geen enkele twijfel dat het hier gaat om Arend Jan van Voss. De man van Christien Brinkgreve. Je herkent het huis, de werkkamer, en de enorme verzameling brieven, boeken, filmtapes. Het huis staat propvol. Het wordt in het boek beschreven als de ‘kelder van de Titanic’.

Deze enorme verzameling spullen wordt ook beschreven in het Beladen Huis. Het is Rosenau senior die deze chaos tot het laatst toe in stand wil houden. Wellicht geeft dit hem grip op het leven. Kort voor zijn overlijden vraagt Pierre zijn vader wat er met die spullen moet gebeuren: ‘Is er iets wat je wilt met je archief?’ vroeg ik. ‘Laten liggen.’ Is het antwoord.

Ook de moeder komt voor in dit boek. In dit boek is zij lerares op een school (in werkelijkheid hoogleraar Sociale Wetenschappen). Zij speelt een rol op de achtergrond. Wil graag met haar man praten, maar bereikt hem niet. Eigenlijk hebben ze (ook hier, net als in Beladen Huis) geen relatie.

Het Archief is fictie. Beladen Huis was dat niet. Toch is er eigenlijk geen enkele twijfel dat het hier gaat om de familie Heerma van Voss. De andere (als fictie beschreven) kant van de medaille van Beladen Huis. Een opvallende anomalie is het beroep van de moeder wat significant anders is dan in de realiteit. Waarom dat is, blijft gissen. Was zij in werkelijkheid een dominante schooljuf? Ik heb gezocht naar het antwoord van Heerma van Voss, maar vooralsnog niet gevonden.

Een mooi boek. Met twee delen die niet, of nauwelijks verbonden lijken. Twee delen met grote verschillen. Deel één over Arabesk is mooi, maar wel langdradig. Deel twee over het sterven van zijn vader is indringend geschreven. Heeft meer vaart en diepgang. Het boek is daarmee wat mij betreft in onbalans. Het had ook de basis voor twee verschillende boeken/verhalen kunnen zijn. De verbinding tussen beide delen is dat zowel vader als zoon geloven dat de essentie van leven draait om conserveren, bewaren, koesteren en opnieuw vertellen.

De enige die uiteindelijk niet zelf aan het woord is gekomen is Arend Jan/Rosenau sr. We hebben nu twee verschillende perspectieven op zijn leven, huwelijk en dood. Bezien vanuit de echtgenote in Beladen Huis en bezien vanuit de zoon in Het Archief. En dat levert twee verschillende verhalen op. Die beiden waar zijn. Ook al is Het Archief fictie.
De twee beelden zijn verschillend maar leveren samen wel een redelijk compleet beeld van Arend Jan/Rosenau sr. Een authentieke maar moeilijk toegankelijke man. Met een rijke verbeelding maar niet in staat tot een volledige verbinding door de vroege dood van zijn zusje.
Deze man wordt zeer verschillend gewaardeerd door de echtgenote en zoon. In beide verhalen komen zelfde gebeurtenissen voor die heel verschillend gewaardeerd en gepercipieerd worden. De ‘waarheid‘? Dat is perceptie.