Beetje ‘veel’

Land van Echo’s is het debuut van Mark H. Stokmans. Het boek speelt in het zuiden van Spanje. Niet heel gebruikelijk voor een Nederlandse auteur. De flaptekst meldt dat Mark H. jaren van onderzoek heeft gedaan voor dit boek. En zo voelt het ook aan: gedegen. Er is een namenlijst opgenomen alsmede een lijst van veel gebruikte Spaanse woorden. En het boek is uitgegeven door ambo | anthos in een mooie gebonden uitgave.

Hoofdpersoon is Herman Kruijssen. Een Nederlander van goede afkomst. Heeft als soldaat, aan Duitse zijde, in de Eerste Wereldoorlog gevochten. Hij heeft daar nog trauma’s van. Uit de loopgraven is hij gaan zwerven. Komt in Zuid Spanje terecht waar hij Vicente Urias Jimenez ontmoet. Het is dan 1929. Herman zwerft dan 11 jaar door Europa. Na de ontmoeting met Vicente vestigt hij zich in Alqueria in het kustgebied tussen Xaraque en Benimelha. Allemaal fictieve plaatsen in de buurt van Valencia. Hij koopt een vervallen landhuis met Alquería del Moro als naam. Hij bouwt daar een nieuwe toekomst op. Gesitueerd in Spanje heeft het wel iets van andere Spaanstalige boeken qua sfeer. Bijvoorbeeld Gabriel Marquez.

Samen met Vicente begint hij met het verbouwen van olijven en druiven. Ook beginnen ze een onderneming op het gebied van zoutwinning. Ze zijn succesvol. Het brengt ze in contact en conflict met de traditionele adellijke lokale families. Herman heeft een hekel aan ze. Hun bedrijf onderscheidt zich van de bedrijven van de traditionele landadel doordat ze hun werknemers serieus nemen, niet uitbuiten, en een vorm van bestaanszekerheid geven in de vorm van een redelijk salaris. Dé basis voor het conflict met de bestaande adel.

Dan breekt de Spaanse revolutie uit. Revolutionaire eenheden trekken moordend door het Zuiden van Spanje. Ook het landgoed van Herman en Vicente komt onder druk te staan. Maar de meeste arbeiders blijven loyaal aan hen. Niet lang daarna volgen de milities van Franco en volgt een enorme zwaai de andere kant op, naar rechts. Beide groepen zijn trouwens even radicaal, onredelijk en moordzuchtig. Herman en Vicente blijven zo veel als mogelijk neutraal. Ze proberen ‘het juiste’ te blijven doen en worden een een soort vluchthaven in beide conflicten. ‘Het juiste’ blijkt echter lastig te definiëren in deze zeer gecompliceerde situatie. Zeker wanneer er ook mensen gedood moeten worden. En er gaan nogal wat mensen dood in dit verhaal.

In deze setting krijgt het verdere verhaal vorm. Herman wordt verliefd op Pepa maar trouwt met de Nederlandse Beatrijs. Herman en Beatrijs hebben een zoon Levi. En Pepa, die uiteindelijk trouwt met Morao, heeft een zoon Paco. Waarbij Paco en Levi boezemvrienden worden.
Het verhaal lijkt op een weefsel van relaties door de generaties heen. Vrienden, en vijanden, van de generatie van Herman, krijgen kinderen die ook weer relaties met elkaar aangaan. Deels gebaseerd op wat ze van hun ouders hebben meegekregen. Zo worden conflicten generaties lang meegedragen.

Een complex maar boeiend verhaal. Met meerdere thema’s. Om er een paar te noemen: de impact van oorlog. Goed of fout (in oorlogstijd) en het goede doen. Rechtvaardigheid. Familie als bescherming. Familie trauma’s die door meerdere generaties doorgegeven worden. Zorgen voor een kind van een ander. Sociale ongelijkheid en klassenstrijd. Onafhankelijk zijn als mens. Familiegeheimen….. En dit is nog niet eens een complete lijst. Het maakt het verhaal wel ‘veel’. Te veel om alle thema’s allemaal even goed uit te werken. Dat is simpelweg onmogelijk.
Over het ‘goede doen’ een mooi en treffend citaat: ‘Het goede doen betekent nog niet dat het goede lukt, soms moeten de slechte dingen gebeuren.’ Dit zegt Herman tegen Don Porfirio als die op bezoek komt.

Het boek geeft een goed beeld van de geschiedenis van Spanje van voor en na de Tweede Wereldoorlog. Relatief onbekend in Nederland. Althans bij mij. Interessant om te lezen.
Het boek verveelt niet, maar lijkt niet overal hetzelfde tempo te hebben. Er zijn stukken die lezen als een trein, maar ook stukken waar echt doorheen geworsteld moet worden.
Ook het taalgebruik is niet overal even goed. Er zitten zinnen in die goed passen in een streekroman, maar wellicht iets minder in een literaire roman. Zomaar een voorbeeld: ‘En met de kinderen joegen ze de geiten het huis uit, naar de rijke oogst aan peulen van de johannesbroodboom die zijn voet vrijgemaakt zag door de blatende beesten.’ De afsluitende zin van hoofdstuk 1.

Dit is een debuut. Echt een goed doorwrocht boek geschreven in een prima stijl. Een aantrekkelijk verhaal om te lezen. Het is geen groots boek. Maar voegt wel iets toe qua kennis over een land met een complexe geschiedenis die wij niet echt goed kennen. Kortom: een aanrader!