Brideshead LEGO

Evelyn Waugh is één van Englands meest succesvolle auteurs. Zijn boek, Brideshead Revisited, was zijn grootste succes. Twee keer verfilmd. Maar wie was Evelyn Waugh zelf? Hij heeft een autobiografie geschreven onder de titel ‘A Little Learning’. Veel wijzer word je daar overigens niet van. Mad World is een biografie geschreven door Paula Byrne. Dit boek geeft een stuk meer inzicht in het leven van Waugh. Met in de ondertitel ‘the secrets from Brideshead’ is dit boek een mooie begeleider van zowel het leven van Waugh als zijn meest bekende boek.

Byrne neemt ons chronologisch mee door het leven van Waugh. Geboren in 1903 in een middenklasse gezin. Vader Arthur was uitgever. Waugh doorloopt Boarding school. In Sherborne. Hij beschrijft het als een vreselijke tijd. Daarna gaat hij studeren in Oxford. Daar komt hij in contact met aristocratisch England. Hij ontmoet daar Alec en Hugh Lygon die later een belangrijke rol spelen in zijn leven en onderdeel uitmaken van een familie die model stond voor Brideshead Revisited. Er ontstaat iets van een studentenclub onder de naam The Hypocrites. Een redelijk losgeslagen gezelschap met creatieve en alcoholische uitspattingen. Waugh heeft in Oxford meerdere homo-seksuele realities, haalt zijn examens niet en moet de universiteit verlaten. Hij besluit leraar te worden. En hij begint met schrijven. Hij ontmoet in 1928 Evelyn Gardner en trouwt. Zij presenteren zich als He-Evelyn & She-Evelyn. Eén jaar later zijn ze weer gescheiden. Waugh kan in toenemende mate rondkomen van het schrijven. Hij bekeert zich tot Rooms Katholiek geloof in 1930.
Het is in deze periode dat hij de familie Lygon beter leert kennen. Hij wordt een regelmatige gast op Madresfield, het ouderlijk huis van de Lygons. Hij trouwt in 1937 met Laura Herbert. Zij krijgen 5 kinderen. Waugh sterft in 1966 aan een hartstilstand.

Mad World is een briljant gekozen titel en kan tweeledig beschouwd worden. Ten eerste geeft het een goede inkijk in het leven van de Britse upperclass tussen de twee wereldoorlogen en die was ‘mad’. Daarnaast is ‘Mad’ de afkorting van Madresfield waar Waugh dus zeer regelmatig kwam. Knap gevonden.

Waugh is niet van adel, maar komt wel regelmatig bij hen over de vloer. Bij verschillende families. Hij wordt met name gewaardeerd om zijn humor. Speciaal met familieleden van de Lygon family bouwt hij een innige relatie op.

Mad World is een interessant boek om meerdere redenen. Ten eerste omdat het een goede inkijk geeft in het leven van Evelyn Waugh. Iets wat in zijn eigen biografie ver te zoeken is. Hij komt naar voren als iemand die er op gericht was bij de upper class te horen. Van harde foute grappen hield. Opmerkelijk veel bij anderen was. Bijna een extra familielid werd van meerdere adellijke families. Op het parasitaire af. Die op zoek lijkt ergens bij te horen, (h)erkenning, liefde en acceptatie te krijgen. Overkomt als een buitenstaander/observator. Niet per se een warm iemand is.

Ten tweede geeft het een goede inkijk in het Brits aristocratisch leven tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Het beeld is deels ontluisterend. Extravagante rijkdom. Tijden van bijna permanente dronkenschap. Erg veel drankproblemen. Een opmerkelijk hoog gehalte aan homo-seksuele relaties. Een leven van feesten en bals, in een jaarlijkse cyclus van verhuizingen van complete families tussen hun huizen in London en the country side. Een relatief grote hoeveelheid mensen met psychische en relationele problemen. En gek genoeg zijn er in die kringen ook behoorlijk wat mensen met financiële problemen. Buitensporig veel geld bezitten lijkt toch ook grenzen te hebben.

En als laatste biedt het een goed inzicht in de achtergronden van zijn meest bekende boek Brideshead Revisited, maar ook voor wat betreft zijn manier van schrijven in het algemeen. Waugh blijkt een meester te zijn in het ‘componeren’ van een verhaal met brokstukken uit de realiteit. Karakters uit zijn boeken zijn te herleiden tot combinaties van mensen uit de werkelijkheid. Een soort LEGO. In relatie tot Brideshead; Hugh Lygon stond aan de basis van Sebastian Flyte. Waugh zelf is Charles Ryder. Lord Beauchamp lijkt op Lord Marchmain. Maimie Lygon lijkt model te staan voor Julia Flyte. Elmley Beauchamp is Bridey etc. De lijst is lang. De gelijkenis is echter nooit ‘precies’, maar altijd ‘ongeveer’. En Waugh antwoordde op vragen naar deze gelijkenissen altijd ontkennend. En feitelijk klopt dat ook, omdat de gelijkenis niet helemaal 100% is, en de gebeurtenissen in het verhaal fictief zijn, maar toch niet helemaal. In zijn inleidende disclaimer zegt Waugh: ‘I am not I: thou art not he or she: they are not they.’ Dit is de paradox van Brideshead.
Waarschijnlijk was dit ook één van de enorme aantrekkingskrachten van de boeken van Waugh. Ik zou mij zomaar kunnen voorstellen dat heel aristocratisch England massaal zijn boeken kocht om te zien over wie het deze keer nu weer eens zou gaan. Een soort roddelpers avant-la-letter. Naast het feit dat het een uitstekende schrijver is zal dat zeker meegespeeld hebben bij de populariteit van zijn boeken. Byrne zegt ergens dat Waugh in een interview heeft gezegd dat zijn schrijven uiteindelijk geïnspireerd is door de werkelijkheid. Echte mensen en echte gebeurtenissen. Hij zegt ook dat hij daar mee weg kan komen door mensen fysiek net wat mooier te maken dan ze in werkelijkheid waren. Deze opmerking staat dus naast het eerder aangehaalde dat hij directe vergelijkingen altijd ontkend heeft.

Bij het verschijnen van Brideshead Revisited was één van de kritieken dat de liefde tussen Charles en Julia ongeloofwaardig was. Wat overigens ook correspondeert met de werkelijkheid: Evelyn (Charles) heeft in werkelijkheid nooit een andere relatie met Maimie (Julia) gehad anders dan puur vriendschappelijk. Byrne legt uit, speculatief, dat Julia en Charles in het boek wel een romantische relatie moesten krijgen; ten eerste als balans voor de homo-seksueel georiënteerde relatie van Charles met Sebastian en ten tweede om Charles echt onderdeel van de familie Marchmain te maken (hij erft bijna Brideshead). So much for speculation.

Byrne beschrijft ook de rol van het Katholieke geloof in Brideshead. Waugh heeft dit thema tot een rode draad in zijn boek gemaakt. Dat is niet in eerste instantie zichtbaar omdat het turbulente leven van de Flytes, de grandeur van Oxford en Brideshead in eerste instantie de boventoon voeren. Het katholicisme is echter onder de oppervlakte een belangrijk thema. Het is uiteindelijk God die de mensen aan een onzichtbare draad heeft en ze bij zich kan roepen wanneer hij maar wil. Met een ‘twitch upon the thread.’ Het gaat om de ‘operation of grace’ van God. Intrigerend beschreven.

Het boek sluit af met een hoofdstuk waarin Byrne vertelt hoe het afgelopen is met de leden van de familie Beauchamp/Lygon en ook met Evelyn Waugh zelf. Deze overleed als gezegd in April 1966.

Byrne heeft een prettig leesbaar en een erg interessant informatief boek afgeleverd. Een mooie begeleider voor mensen die meer willen weten van Evelyn Waugh en de achtergronden van zijn leven, schrijven en bestsellers, met nadruk op Brideshead Revisited!