Vastgelopen huwelijk in spannende IJslandse roadnovel

Tiddo en Isa maken in Een onbarmhartig pad samen met hun zoon een roadtrip door IJsland. De relatie van dit echtpaar staat al langer onder druk en Tiddo is van plan om er deze vakantie hard aan te werken, opdat ze weer meer naar elkaar toe zullen groeien. Isa is immers zijn grote liefde en hij is ervan overtuigd dat alles goed kan komen tussen hen, ook al lijkt verdriet van lang geleden tussen hen in te staan. Eenmaal op vakantie blijkt dit lastiger dan gedacht, Isa gaat de vakantie namelijk met een heel ander idee in dan hij; ze wil naar andere plekken, op andere manieren reizen, en andere dingen bezichtigen. Kleine irritaties over hoe hun reis in te richten stapelen zich op, evenals felle ruzies om niets. En dan wil Isa ook nog een lifter meenemen, iets waar Tiddo absoluut geen zin in heeft.

Uiteindelijk besluit Tiddo toch akkoord te geven en een lifter mee te nemen, om zijn vrouw ter wille te zijn en op deze manier meer ruzies te vermijden. Het meenemen van lifter Svein leidt echter alleen maar tot meer problemen. De spanningen tussen het echtpaar lopen hoog op; de lezer kan alleen nog maar lijdzaam toezien hoe een naderend onheil langzaam maar zeker op het gezin af dendert. De auteur van Een onbarmhartig pad, Gerwin van der Werf (1969),  weet deze spanning heel subtiel op te bouwen en gedoseerd los te laten op de lezer; je hebt nét een beetje voorsprong op wat Tiddo en Isa weten. 

Gevoelens worden ingetogen maar realistisch beschreven, bijvoorbeeld wanneer niet geheel verrassend blijkt dat de lifter onder andere een hoop jaloezie losmaakt bij de hoofdpersoon:

“Ondertussen hield ik mijn vrouw en de lifter in de gaten. Eerst leek er niets aan de hand, Svein zat luid te praten zoals altijd en Isa lachte soms. Na een paar minuten werd het praten zachter en werd er niet meer gelachen. (…) Opeens vloog de jaloezie mij aan, als een schooljongen die moet aanzien hoe een populaire knul uit een hogere klas het meisje aan het versieren is waar hijzelf al jaren verliefd op is en door al die stille aandacht meent het eerste recht te hebben.”

Door de keuze voor observerend taalgebruik (“mijn vrouw” in plaats van “Isa”) schept de auteur op de juiste momenten afstand, hiermee een metafoor gevend voor de afstand die voelbaar is tussen de twee geliefden.

Ook het decor is uitstekend gekozen: het dorre en verlaten IJslandse landschap is bij uitstek geschikt om dit verhaal plaats te laten vinden. Het verdwalen, iets wat meermaals gebeurt tijdens de vakantie, staat symbool voor het verdwaald zijn in de relatie, en in hun beider gevallen ook het verdwaald zijn in het leven, in zichzelf. Het landschap en het weer weerspiegelen daarnaast zo goed de moeilijke tijd waar ze doorheen gaan: ijzige rukwinden, sneeuw, dagenlange regen en pikzwarte dreigende luchten staan daarbij symbool voor de relatie.  

De karakters zijn goed uitgewerkt, zowel Tiddo als Isa, maar ook de lifter leren we goed kennen. De worsteling met het leven, waar alle drie de personages mee lijken te kampen maar mee omgaan op hun eigen manier, is goed voelbaar. Daarnaast worden de volgende essentiële vragen opgeworpen: kennen we de ander wel zo goed als we denken? Hoe goed kun je een ander kennen, als je jezelf eigenlijk helemaal niet kent? 

Een treffende, spannende en ingetogen roman is Een onbarmhartig pad, een roman waarin een eens zo mooie relatie, gelijkend aan het landschap zoals het smeltwater van een IJslandse waterval, met een noodvaart bergafwaarts dendert.