Poëtische verhalen over de complexe belevingswereld van dieren

Volgens Merel wordt het bos waarin hij woont bevolkt door twee soorten vogels: ‘zangkunstenaars met een roeping’ en vogels die geen zangtalent hebben, ‘de gewone vogels, zeg maar’. Merel is er zeker van dat hij tot de eerste categorie behoort en ergert zich mateloos aan het ‘banale geflierefluit’ om hem heen. Wanneer er een bui op komst is, ziet hij zijn kans schoon om het bos te laten genieten van een prachtig ‘helder, staccato lied’. De getraumatiseerde Snoek leeft in het riet. Voedsel is er schaars, ze vult haar dagen door zich te verstoppen voor jagers. Eigenlijk moet ze, nu ze volwassen is, zélf gaan jagen met de andere voorns in het midden van de plas. Maar Snoek durft er niet naartoe te zwemmen: ‘Angst golft langs haar ruggengraat. En haar jonge zelf kruipt weg, diep in haar te grote lichaam, zoekend naar steun, naar zekerheid’. Het verhaal van Merel en Snoek zijn zomaar twee van de vierentwintig dierenverhalen die te vinden zijn in de korte verhalenbundel Alles ritselt en ruist van Esther Teule.

Behalve de ietwat arrogante Merel en de angstige Snoek beschrijft Teule de belevingswereld van een heleboel andere dieren. Zo verplaats je je in een rouwende Vos, een Fazant die op zoek is naar haar identiteit, een Vleermuis die met bezinning de dood in de ogen kijkt en een Bosuil die verlangt naar verandering in zijn leven (omdat hij vindt dat de dieren in het bos zo op elkaar zijn gaan lijken). Hoewel de dieren in Alles ritselt en ruist onderling erg verschillen, hebben ze twee dingen met elkaar gemeen: ze leven allemaal in of nabij het bos en lijken in hun gedachten en gevoelens op mensen. Al eeuwenlang weten ‘vermenselijkte’ dieren in dierenverhalen lezers aan het denken te zetten, iets te leren of een bepaald standpunt duidelijk te maken. Denk maar aan de antropomorfische personages in de moraliserende dierenverhalen van Toon Tellegen, de dierenfabels van Max Velthuijs, het satirische dierdicht Van den vos Reynaerde en het maatschappijkritische Animal Farm van George Orwell.

Teule was zangeres van de succesvolle Novo Band en kreeg in 1991 de Zilveren Harp voor haar solo-album Esther Teuly. Na haar muzikale carrière werkte ze jarenlang als voice-over bij Radio 2 en als coach en meditatiedocent. Ze debuteerde in 2016 met Past the Gate, a little book about freedom. Verdeeld over de vier seizoenen toont ieder verhaal in Alles ritselt en ruist een fractie van het leven van een dier. Op subtiele wijze laat Teule bepaalde personages en elementen in meerdere verhalen terugkeren. De bundel stereotypeert de dieren niet zoals je in dierenverhalen vaak ziet. Vos is dus niet per se slim, en Oehoe niet uitermate wijs. Teule schrijft poëtisch en met een filosofische blik over onderwerpen als op zoek gaan naar jezelf, grenzen verleggen, de dood en de zin van het bestaan. Ze schuwt de duistere kanten van het dierenleven niet, waardoor sommige verhalen een ietwat gruwelijke, maar wel realistische wending krijgen. Hoewel de innerlijke wereld van de dieren vaak complex is, heerst er een zekere lichtheid in de bundel. Dit gevoel wordt benadrukt door de prachtige vormgeving en de abstracte, aquarel illustraties. Daarnaast hangt er een dromerige, meditatieve sfeer. De verhalen laten zich moeilijk vangen waardoor ze, zelfs na een herlezing, nog wat langer in je hoofd blijven rondstruinen.