Stúkdenken op een ideale wereld
Anna is zes jaar wanneer haar vader in De vrouw die niet bestond van Marc Reugebrink plotseling verdwijnt. Volgens haar moeder is dit te wijten aan 'een vrouw (…) hij heeft daarginds een vrouw.' Anna is op dat moment nog te jong om precies te snappen wat er tussen haar ouders speelt. Terwijl ze haar tijd bijna obsessief spelend spendeert aan een Barbie met groeiend haar, merkt ze wel op hoe de aandacht van haar getroebleerde moeder in beslag wordt genomen door de vele 'bewonderaars' die over de vloer komen. Een van hen is Wybren, een lange man met kortgeknipt haar van wie Anna’s moeder eist dat hij het lang laat groeien. Na vijf maanden, net wanneer zijn haar wat langer wordt, ziet Anna hem niet meer. De stroom mannen én vrouwen in hun huis blijft daarentegen rustig voortkabbelen. 'Mijn moeder was een mooie vrouw,' herinnert Anna zich als jongvolwassene. Maar ook: 'ons huis was een duiventil.'
Anna worstelt met zichzelf, maar ontvlucht de chaos van haar moeder zodra ze gaat studeren. Gedurende haar studententijd ontmoet ze haar toekomstige vriendin Julia. Om werk en ontspanning te combineren, boeken de twee een vakantie naar Parijs – een bestemming waar Anna denkt nog nooit te zijn geweest. Tijdens een bezoek aan het Louvre komt ze oog in oog te staan met de vrijgevochten Marianne in La Liberté guidant le peuple. De vrouw op het negentiende-eeuwse schilderij van Eugène Delacroix geldt als het nationale symbool van het vrije Frankrijk. Het doek doet Anna denken aan haar vader. De herinnering die vervolgens bij haar bovendrijft, vertelt haar dat ze als klein meisje met haar vader in Parijs is geweest en het schilderij heeft bewonderd. Julia pusht haar vriendin om naar hem op zoek te gaan, maar Anna staat niet te springen: 'Ik kan me niet herinneren hem ooit gezocht te hebben.' De vrouw die niet bestond koerst desondanks af op een zoektocht, dwars door tijdlijnen, politieke crises en landsgrenzen.
Reugebrink is dichter en schrijver. Hij zat in de redactie van diverse literaire tijdschriften, en debuteerde in 1988 met dichtbundel Komgrond dat de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs won. Zijn derde roman Het grote uitstel sleepte in 2008 de Belgische literatuurprijs De Gouden Uil in de wacht. Reugebrink wisselt in De vrouw die niet bestond de verhaallijn van Anna af met die van haar vader: universiteitsprofessor Elias Kroon. Op de faculteit Letteren en Wijsbegeerte gold Kroon als een begrip. Hij was er beroemd om zijn colleges en mysterieuze syllabi, maar berucht om zijn discutabele omgang met studentes. In de nacht van 9 op 10 november 1989 verdween Kroon zonder een spoor achter te laten. Met de trein van de Deutsche Bahn naar Berlijn, zo wordt later duidelijk. Hier sluit hij zich, tijdens de nacht van de val van de Muur, aan bij een linkse groepering die wel heil ziet in het behoud van de antikapitalistische DDR. Kroon, die 'een hinderlijke neiging [had] tot dóórdenken – "stúkdenken"', hoopt in de langzaam afbrokkelende communistische republiek zijn hang naar vrijheid te stillen.
Wil iemand die zo aan vrijheid verknocht is dan wel geconfronteerd worden met het verleden? In prachtig proza – hoewel het hier en daar te beschrijvend wordt – weet Reugebrink de lezer mee te voeren langs knusse Parijse steegjes en grauwe kraakpanden in een rebellerend Berlijn. De roman start geheimzinnig doordat Reugebrink gedoseerde tipjes van de sluier oplicht, maar de plot verliest algauw aan spanning wanneer de lezer halverwege genoeg informatie heeft verzameld. De auteur heeft zich in de personages, met name de vrouwelijke, goed ingeleefd en zij worden dan ook zeer treffend neergezet. Sentimenteel wordt de zoektocht van dochter naar vader niet. Rebels wordt Kroons verblijf in Oost-Berlijn evenmin. Reugebrink speelt in zijn roman met idealen, vrijheid en engagement, en hoe gemakkelijk de personages bij privézaken actief de grenzen hiervan opzoeken, terwijl de passiviteit het van hen wint op maatschappelijk vlak.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Eline van der Boog
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
