Traditionele hervertelling van de Ilias bezingt epische queer liefde

Of prins Patroclus en de snelvoetige Achilles nu vrienden of geliefden waren, laat Homerus in zijn beroemde epos Ilias in het midden. Madeline Miller hakte deze knoop wel door en laat de liefde tussen de twee jongens in haar hervertelling Een lied voor Achilles langzaam, maar onomwonden opbloeien. Als Patroclus als kind per ongeluk een leeftijdsgenoot doodt, is zijn vader – koning Menoetius – genoodzaakt om hem te verbannen. Patroclus vindt onderdak bij Peleus, koning van Phtia en de echtgenoot van de machtige zeenimf Thetis. Hier ontmoet hij de knappe Achilles die voorbestemd is om een Griekse held te worden en daarnaast prachtig kan zingen en spelen op zijn lier. Patroclus is onder de indruk en lijkt in niets op Achilles; hij is niet knap, kan niet goed vechten en is ook niet bepaald muzikaal. Toch besluit Achilles, tegen het advies van zijn moeder Thetis in, juist hém als vaste metgezel te kiezen. De twee tienerjongens gaan in de leer bij de centaur Chiron en wanneer Achilles mag kiezen tussen een lang, maar obscuur leven of een kort leven en eeuwige roem kiest hij voor de roem die hem naar Troje leidt.

Miller studeerde Latijn en Oudgrieks en geeft les in deze vakken aan Brown University. Ze baseerde Een lied voor Achilles op Homerus’ Ilias en Odyssee en maakte daarbij bewust de keuze om haar verhaal te vertellen volgens deze oudere traditie. Achilles is in haar versie dan ook geen onsterfelijke halfgod van wie het lichaam, met uitzondering van de hiel, werd ondergedompeld in de rivier de Styx, maar een kwetsbare jongeman met twijfels, overmoed en wrok. Anders dan in het origineel verwerft de zachtmoedige Patroclus in haar boek een grote rol. Het verhaal wordt van begin tot eind vanuit zijn perspectief verteld. Diverse coming-of-age thema’s komen aan bod: een lichaam dat verandert, onduidelijke gevoelens die opkomen en vragen rondom identiteit. Daarbij worstelt Patroclus met ontwrichtende nachtmerries en voelt Achilles de druk van het getalenteerd krijgerschap dat voor hem is weggelegd. Wie bekend is met de mythe weet hoe de gebeurtenissen zich zullen ontvouwen en welke sleutelrollen Patroclus en Achilles daarin spelen. Millers focus op hun romance is verfrissend en wordt uitvoerig beschreven aan de hand van emotionele, zoete zinnen:

‘Mijn bloed begint te bonzen, het is me onduidelijk waarom. Hij heeft me al duizendmaal duizend malen aangekeken, maar er zit nu iets anders in zijn blik, een intensiteit die ik niet ken.’

Hun liefde is duidelijk verboden en vaak verdwijnt er dan ook snel een hand van een borst, been, of voet wanneer iemand onaangekondigd hun vertrek binnenkomt.

Tegen de achtergrond van deze epische queer liefde breekt de Trojaanse Oorlog uit. Miller neemt de lezer mee in de intriges en strategieën van de sterfelijken en de indringende profetieën en genadeloze straffen van de Griekse goden. Bekende personages uit de heldendichten van Homerus worden opgevoerd, zoals de listige Odysseus, de gekwelde Ajax, Helena van Troje en haar Paris, de sterke Hector en diverse invloedrijke koningen. De invoelende wijze waarop Miller de lezer bij Patroclus’ leven betrekt, zorgt ervoor dat niet alleen de liefde tussen de twee Griekse mannen, maar ook een bijpersonage als Briseïs – die een stem kreeg in Pat Barkers prachtige hervertelling De stilte van de vrouwen – via zijn altruïstische blik tot leven komt. Tegen het eind voert Miller het tempo flink op waardoor de ontwikkelingen gehaast voelen en te weinig worden uitgediept. Ook haar beslissing om het slot niet vanuit Achilles te vertellen is een gemiste kans om de liefde tussen de mannen van twee kanten te belichten. Wat zag Achilles precies in Patroclus? In overeenstemming met de titel brengt Patroclus een gevoelige, door liefde verblinde ode aan de snelvoetige Griekse held. Tegelijkertijd blijft zijn minnaar wat vlak en dring je helaas niet geheel tot Achilles en zijn emotionele drijfveren door.