Lezersrecensie
Blikverruimende stadswandeling door ruim 750 jaar Amsterdamse geschiedenis
Amsterdam heeft een rijke geschiedenis, maar in vergelijking met andere steden is het een relatief ‘jonge’ stad. In slechts enkele eeuwen tijd is de hoofdstad van ons land van een klein vissersdorpje in een nauwelijks leefbaar hoogveenmoeras uitgegroeid tot een belangrijke handelsstad. Volgens Bas Kok komt deze transformatie door ‘gogme’, een Jiddisch en Mokums woord voor een persoonskenmerk dat slimheid, durf, daadkracht en empathie combineert. Aan de hand van een uitklapbare tijdlijn en dikgedrukte jaartallen in de tekst neemt Gogme de lezer mee vanaf het moment dat de eerste veenkolonisten het hoogveen rond de geul van het zogenoemde ‘Oer-IJ’ leefbaar begonnen te maken. Kok speelt met de hypothese dat er vóór de allesverwoestende Allerheiligenvloed in 1170 al nederzettinkjes waren op de plek waar Amsterdam zich bevindt. Na de stormvloed krabbelde het gebied weer op. Het lag nu aan het IJ waardoor er gevist kon worden. Het gebied trok steeds meer vissers, handelaren en ambachtslieden aan die zich er gingen vestigen. Meer dan een dorp was het nog niet, maar met het ontstaan van een gunstige vaarroute en de invoering van het tolprivilege begon het dertiende-eeuwse Amsterdam gestaag te groeien.
Kok werkte jarenlang als organisatiepsycholoog en is stadschrijver. Zo schreef hij over Amsterdam onder meer de boeken Oerknal aan het IJ en Op een dag in Nieuw-West. Behalve non-fictie verscheen van zijn hand de roman Het lab en een kinderboek: De Kroon der Wijsheden. Kok publiceert daarnaast regelmatig stukken in Het Parool, NRC en Trouw. In minder dan 200 bladzijden slaagt Gogme erin de lezer de belangrijkste gebeurtenissen uit 750 jaar (en een beetje meer) Amsterdamse geschiedenis en heel wat weetjes voor te schotelen. Kok schrijft vlot en toegankelijk waardoor het boek lekker wegleest. Het gedoseerde gebruik van modern taalgebruik en humor maken het tevens een aantrekkelijke leeservaring voor jongeren. De tekst wordt ondersteund door zwart-wit afbeeldingen en foto’s uit stadsarchieven. Gogme is opgedeeld in zeven hoofdstukken die samen met de tijdlijn laten zien wanneer, hoe en waarom het stadslandschap, de cultuur en de politiek in en rond Amsterdam door de eeuwen heen implodeerden, kantelden en transformeerden.
Amsterdam is een bijzondere stad in de manier waarop zij zich van begin af aan op een atypische manier heeft ontwikkeld. Kok heeft oog voor deze eigenaardigheden – hij benadert Amsterdam alsof het niet alleen een stad, maar tevens een persoon is. Het boek voert langs bepalende gebeurtenissen als de aanleg van de dam, de pestepidemie, het ontstaan van de wereldberoemde grachtengordel en de ingrijpende Bijlmerramp, maar markeert ook wetenswaardigheden als het Mirakel, de verschuiving naar Amsterdam-Zuid, het succes van Ajax en de veranderende rol van het IJ door de eeuwen heen. De punten op de tijdlijn koppelt Kok geregeld aan de huidige plekken in Amsterdam. Het nodigt uit tot een stadswandeling die de lezer met andere ogen naar onze hoofdstad leert kijken. Toch is de geschiedenis niet altijd even glorieus en met de blik van nu bekijkt Kok de uitbuiting door de VOC in de zeventiende en achttiende eeuw, het slavernijverleden en decennia later de massale deportaties van Joden vanuit Amsterdam naar verschillende vernietigingskampen. Het is onvermijdelijk dat in de hoeveelheid informatie ook wat herhaling is geslopen, maar dat neemt niet weg dat Gogme een leerzaam en bovenal compacte boek is over ruim 750 jaar Amsterdam. Extra leuk: de mate van gogme die Amsterdam eeuwenlang heeft geholpen om allerlei obstakels het hoofd te bieden, kan de lezer achter in het boek bij zichzelf vaststellen aan de hand van een zelftest.
Kok werkte jarenlang als organisatiepsycholoog en is stadschrijver. Zo schreef hij over Amsterdam onder meer de boeken Oerknal aan het IJ en Op een dag in Nieuw-West. Behalve non-fictie verscheen van zijn hand de roman Het lab en een kinderboek: De Kroon der Wijsheden. Kok publiceert daarnaast regelmatig stukken in Het Parool, NRC en Trouw. In minder dan 200 bladzijden slaagt Gogme erin de lezer de belangrijkste gebeurtenissen uit 750 jaar (en een beetje meer) Amsterdamse geschiedenis en heel wat weetjes voor te schotelen. Kok schrijft vlot en toegankelijk waardoor het boek lekker wegleest. Het gedoseerde gebruik van modern taalgebruik en humor maken het tevens een aantrekkelijke leeservaring voor jongeren. De tekst wordt ondersteund door zwart-wit afbeeldingen en foto’s uit stadsarchieven. Gogme is opgedeeld in zeven hoofdstukken die samen met de tijdlijn laten zien wanneer, hoe en waarom het stadslandschap, de cultuur en de politiek in en rond Amsterdam door de eeuwen heen implodeerden, kantelden en transformeerden.
Amsterdam is een bijzondere stad in de manier waarop zij zich van begin af aan op een atypische manier heeft ontwikkeld. Kok heeft oog voor deze eigenaardigheden – hij benadert Amsterdam alsof het niet alleen een stad, maar tevens een persoon is. Het boek voert langs bepalende gebeurtenissen als de aanleg van de dam, de pestepidemie, het ontstaan van de wereldberoemde grachtengordel en de ingrijpende Bijlmerramp, maar markeert ook wetenswaardigheden als het Mirakel, de verschuiving naar Amsterdam-Zuid, het succes van Ajax en de veranderende rol van het IJ door de eeuwen heen. De punten op de tijdlijn koppelt Kok geregeld aan de huidige plekken in Amsterdam. Het nodigt uit tot een stadswandeling die de lezer met andere ogen naar onze hoofdstad leert kijken. Toch is de geschiedenis niet altijd even glorieus en met de blik van nu bekijkt Kok de uitbuiting door de VOC in de zeventiende en achttiende eeuw, het slavernijverleden en decennia later de massale deportaties van Joden vanuit Amsterdam naar verschillende vernietigingskampen. Het is onvermijdelijk dat in de hoeveelheid informatie ook wat herhaling is geslopen, maar dat neemt niet weg dat Gogme een leerzaam en bovenal compacte boek is over ruim 750 jaar Amsterdam. Extra leuk: de mate van gogme die Amsterdam eeuwenlang heeft geholpen om allerlei obstakels het hoofd te bieden, kan de lezer achter in het boek bij zichzelf vaststellen aan de hand van een zelftest.
1
Reageer op deze recensie