Inspirerend verslag over je hoofd boven water houden in een zee van veranderingen

Steeds meer mensen met psychische problemen en groeiende wachtlijsten in de ggz – het zijn berichten die sinds de coronapandemie vaker de kop opsteken. Het activisme om hier iets aan te willen veranderen komt voornamelijk van cliënten die op hulp wachten, niet de juiste zorg hebben gekregen of zich op een andere manier niet gehoord voelen. Professionele hulpverleners scharen zich liever achter branche- en patiëntenorganisaties als GGZ Nederland en MIND – organisaties die zich inzetten voor het verbeteren van het mentaal welzijn door het bieden van voorlichting, het stimuleren van onderzoek en het bewerkstelligen van goede samenwerkingen met verschillende partijen binnen het zorglandschap. Frits Bosch, auteur van Help, de psycholoog verzuipt!, stelt dat deze partijen tegelijkertijd te veel rekening houden met werkgeversbelangen en zorgverzekeraars. Tijdens zijn carrière als eerstelijnspsycholoog met een eigen praktijk in Haarlem werd Bosch van 1980 tot zijn pensioen in 2017 geconfronteerd met diverse veranderingen in de zorg. Grote zorgverzekeraars trokken de macht naar zich toe, politieke besluiten versterkten de marktwerking en forse bezuinigingen onder leiding van minister Edith Schippers troffen voornamelijk de vrijgevestigde eerstelijnspsychologen die de dupe werden van de ingrijpende reorganisatie.

Bosch debuteerde in 2019 met Help, de psycholoog verzuipt! en schreef vervolgens De Tromslager en De Jutter, een familieverhaal dat werd genomineerd voor de NGV Schepperle Award. Help, de psycholoog verzuipt! biedt in de eerste plaats een overzicht van de vele veranderingen waar het werk als vrijgevestigde eerstelijnspsycholoog de afgelopen decennia aan onderhevig is geweest. Werd Bosch’ initiatief om een eigen praktijk te starten waar cliënten sneller en doeltreffender geholpen werden in de jaren 80 nog toegejuicht door huisartsen, ziekenfondsen en het ministerie, de jaren die volgden legden hem steeds meer beperkingen op. De automatische doorverwijzingen van de huisarts naar de praktijkondersteuner ggz (POH-GGZ), het opboksen tegen grote zorginstellingen en de bezuinigingen op de vergoedingen van consulten door zorgverzekeraars, zijn enkele invloeden die het werk als vrijgevestigde eerstelijnspsycholoog steeds moeilijker maakten. Bosch zat al die jaren bovenop de veranderingen. Hij schreef stukken met een duidelijk tegengeluid die werden gepubliceerd op diverse (online) platformen, hield lezingen en presentaties en ging meermaals verbaal de confrontatie aan met wie er ook verantwoordelijk was voor de nieuwe maatregelen die zijn vak bedreigden. Deze passages lezen soms wat stroef en als een persoonlijke strijd, maar Bosch’ kritisch oog, bevlogenheid en passie voor zijn werk zijn bewonderenswaardig.

Door de tijdlijn met meedogenloze veranderingen weeft Bosch delen uit zijn persoonlijke geschiedenis die bijdragen aan de psycholoog die hij uiteindelijk is geworden. Daarnaast biedt Help, de psycholoog verzuipt! een inkijkje in zijn praktijk via uiteenlopende geanonimiseerde casusverslagen van de patiënten die hij door de jaren heen heeft geholpen. Als eerstelijnspsycholoog behandelde hij diverse hulpvragen: van depressie en verslaving tot (transgenerationeel) trauma, relatieproblemen en (complexe) rouw. Soms werd een cliënt doorverwezen naar de zwaardere tweedelijnszorg, maar Bosch laat veelal zien wat de eerstelijnspsycholoog dankzij de veelzijdige aanpak kan betekenen binnen de ggz en dat deze prima in staat is om diverse partijen te ontlasten. In zijn boek propageert hij een cliëntgerichte aanpak, waarbij meetinstrumenten zorgvuldig moeten worden gebruikt en geïnterpreteerd. Er is doorgaans geen jarenlange therapie nodig indien de hulpverlener écht oog heeft voor de cliënt. In een maatschappij waarin mensen steeds meer van elkaar afdrijven is dit een waardevolle boodschap om aan jonge psychologen mee te geven. Bosch, die al die tijd in staat is geweest zijn hoofd boven water te houden, is hiermee een inspirerend voorbeeld.