Familie-epos weeft van turbulente rode eeuw het eeuwige leven

Het achtste leven van de Georgische schrijver Nino Haratischwili is een van de meest succesvolle romans van de laatste jaren. Het meer dan duizend bladzijden dikke boek volgt zes generaties van de Georgische familie Jasji tijdens de turbulente twintigste eeuw. Met een buitengewone focus op de maatschappelijke en politieke veranderingen die in Georgië en de rest de wereld toentertijd plaatsvonden, beschrijft ze de geschiedenissen van zeven familieleden. De persoonlijke verhalen zijn opgetekend door Nitsa en opgedragen aan de jongste telg van de familie, de jonge Brilka die door de keuzes van de vorige generaties in Amsterdam verzeild is geraakt. Groots opgezet en doorspekt met filosofieën, sociale ideeën en politieke machten doet Het achtste leven denken aan een lijvige Russische roman. Binnen deze kenmerkende kaders vertelt Haratischwili echter een zuiver Georgisch verhaal. Een epos als een tapijt waarin ‘elke aparte draad [is] weer een apart verhaal’ is. Een indringende familiegeschiedenis die ze heeft ‘te danken aan een eeuw die iedereen heeft bedrogen en misleid (…) aan langdurig verraad, dat als een vloek op mijn familie rustte.’

Haratischwili debuteerde in 2010 met Juja dat als nominatie eindigde voor de prestigieuze Deutscher Buchpreis. Ze werd geboren in Tbilisi en woont en werkt in Duitsland als regisseur en scenarist. Het achtste leven begint bij de geboorte van Stasia Jasji omstreeks 1900. Ze is de dochter van een aanvankelijk eenvoudige chocoladefabrikant. De welvaart van de familie en zijn Willy Wonka-achtige status zijn te danken aan het succes dat hij tijdens zijn leven heeft vergaard door zich op te werken tot meester-chocolatier. Zijn erfenis bestaat niet alleen uit geld, maar Nitsa’s betovergrootvader laat zijn dochters een mysterieus recept na van zijn magische chocola. Dit doet hij met de nodige voorzichtigheid, want hij heeft het geloof opgevat dat zijn kruidige, warme chocola het noodlot tart – en dit generatie op generatie zal blijven doen. Parallel aan dit hardnekkige bijgeloof weeft Haratischwili op chronologische wijze en middels een bijzonder nauwkeurige precisie historische gebeurtenissen door de plot, zoals de Russische Revolutie, de ijzeren machtsuitoefeningen van diverse tsaren, de Oktoberrevolutie onder Stalin, de Tweede Wereldoorlog, de bloederige Georgische burgeroorlog en talloze rellen en demonstraties in de jaren negentig.

Ondanks de omvang leest Het achtste leven bijzonder vlot (dankzij de geweldige vertaling van Elly Schippers en Jantsje Post). Haratischwili stopt de nodige (melo)drama in de verhaallijnen van de zeven leden van de familie Jasji. Van intriges en geheimen tot affaires, ongelukkige huwelijken, geweld en moord. Ieder hoofdstuk begint met een treffende quote, (politieke) leus of songtekst en stelt één familielid centraal waarvanuit de lezer de wendingen in de levens van de overige personages te weten komt. Stasia wordt gaandeweg, ondanks haar visioenen, de steunpilaar van de familie die een hoop leed voor de kiezen krijgt. De tragiek die Christine omgeeft is schrijnend om te lezen en Kostja’s verloren liefde wordt met veel zorg in woorden gevat. Kitty, die werd gedwongen haar leven in het Westen door te zetten en daar succesvol wordt, brengt wat meer lucht in het verhaal. Toch zit ook haar persoonlijke geschiedenis vol zwaarte als het om haar bloedlijn gaat. Het achtste leven maakt indruk en zit sterk in elkaar, maar de enorme omvang kan niet voorkomen dat sommige verhaallijnen wat abrupt eindigen, als de rafelrandjes van een tapijt. Hoe dieper Haratischwili in het verleden graaft, hoe beter de lezer begrijpt waarom Nitsa de noodzaak voelt om Brilka te vertellen, wat haar bloedverwanten hebben moeten doorstaan, waar haar familie vandaan komt en waarom zij na een rode eeuw vol ellende het eeuwige leven verdient.