Een gouden vervalsing

De Australische Eleanor (Ellie) Shipley opent in het jaar 2000 een tentoonstelling over zeventiende-eeuwse vrouwelijke schilders. Eind jaren ’50 heeft ze zich als studente kunstgeschiedenis gespecialiseerd in vrouwelijke schilders uit de Gouden Eeuw en zich in het bijzonder toegelegd op Sara de Vos die in 1631 als eerste vrouwelijke schilder werd toegelaten tot het Sint-Lucasgilde. Niet alleen was Sara de Vos het onderwerp van haar omstreden proefschrift, ook heeft ze in haar studietijd het verzoek van de mysterieuze kunsthandelaar Gabriel Lodge aanvaard om Aan de rand van een bos (1636), het enige schilderij dat aan Sara de Vos is toegeschreven, te vervalsen. Aan de hand van enkele schimmige foto’s van het gestolen schilderij en een handvol bezichtigingen van het origineel, gaat Ellie aan de slag. Terwijl ze op haar studentenkamer in New York in het geheim aan dit project werkt, ontvouwt de roman zich in drie verhaallijnen: Ellie als studente in de jaren ’50, Eleanor als universitair docente en conservator in ’00 en als derde verhaallijn toont de roman stukken uit het leven van Sara de Vos in de Hollandse Gouden Eeuw.

De rijke advocaat, Marty de Groot, merkt na enkele maanden op dat zijn schilderij, Aan de rand van een bos, is gestolen en dat er boven zijn bed een “onberispelijke kopie” hangt. Via zijn privédetective komt Marty onder een schuilnaam in contact met Ellie. In eerste instantie zijn de afspraakjes bedoeld om Ellie te ontmaskeren en de dief van het schilderij te achterhalen, maar al snel ontstaan er andere verhoudingen tussen de twee. Fragmenten uit het heden en verleden wisselen elkaar af wanneer zowel het originele schilderij van Sara de Vos, als de vervalsing naar Sydney worden gebracht om aan het publiek te worden getoond. Wanneer Ellie te horen krijgt dat Marty onderweg is naar Sydney om haar tentoonstelling bij te wonen, neemt de spanning voelbaar toe. Ook Marty zelf weet dat zijn komst niet bijzonder op prijs gesteld zal worden: “Hoe Ellie’s leven er nu ook uitziet, hij weet dat hij de boel overhoop komt halen. Hier komt Marty de Groot, de sloopkogel uit het verleden.” Zal Ellie’s geheim na veertig jaar dan toch aan het licht worden gebracht?

Het laatste schilderij van Sara de Vos (oorspronkelijke titel: The last painting of Sara de Vos) is de vierde roman van Dominic Smith. Smith groeide op in Sydney en woont inmiddels in de Verenigde Staten waar hij werkt als (schrijf)docent aan het Warren Wilson College. Voor Het laatste schilderij van Sara de Vos heeft Smith veel research gedaan naar schilderijen uit de Gouden Eeuw en moderne vervalsingstechnieken in de kunst. Dat Smith zich heeft ingelezen is in zijn roman duidelijk merkbaar en hij schrikt er niet voor terug om te strooien met vaktermen. Daarnaast berust het leven van de fictieve Sara de Vos op Smiths archiefonderzoek naar diverse biografische gegevens van verschillende vrouwen uit de Hollandse Gouden Eeuw. Het resultaat van deze speurtocht is een vernieuwende roman die de focus wegneemt van mannelijke schilders als Rembrandt, Vermeer en Frans Hals en die zich toelegt op het mogelijke werk van Sarah van Baalbergen die als eerste van de vijfentwintig vrouwen lid werd van het Gilde van Sint Lucas, maar waarvan geen enkel schilderij bewaard is gebleven.

In een beeldende schrijfstijl neemt Smith de lezer mee in de drie onafscheidelijke verhaallijnen, waarbij jaartallen, personages en locaties door de lezer aandachtig in de gaten dienen te worden gehouden om het verhaal goed te volgen. Geleidelijk aan ontdekt de lezer dat achter het (vervalste) schilderij voor zowel Sara als Eleanor een persoonlijk verlies schuilgaat – een verlies dat zich lijkt te vereeuwigen op het (zeventiende-eeuwse) doek.