Diepgravend jeugdboek lost schot op patronen van intergenerationeel trauma

De vijftienjarige Mylo en Mees zijn in Patroon van Marco Kunst sinds jongs af aan beste vrienden. Het merendeel van de tijd maken ze plezier rondom een plek dat ze het ‘Veldje’ noemen. Als Mylo een oude patroon vindt tussen de spullen van zijn opa, besluit hij in een melige bui met Mees een experiment uit te voeren in het zentuintje van zijn ouders. Dit mislukt gruwelijk: Mees overlijdt ter plekke. Vanaf dat moment is Mylo’s leven niet meer hetzelfde. Hij raakt verwikkeld in moeizame gesprekken binnen het juridische systeem en de psychologische hulpverlening. Zijn vriendin Marieke maakt het uit. Op straat durft hij zich nauwelijks te vertonen: ‘Ik zag ze kijken, voelde hun blikken, rook hun opwinding. “Moordenaar…” zag ik ze denken. Verlekkerd proefden ze van dat ene woord.’ Psycholoog Bastiaan adviseert Mylo om zijn gedachten en gevoelens op te schrijven in een schrift, zodat hij de situatie beter kan verwerken. Het idee staat hem niet aan, toch probeert hij het. Hij wisselt van school, probeert zijn moeder niet tot last te zijn en raakt steeds meer geïnteresseerd in het leven van zijn vader Ben Caustner – een man die hij alleen van foto’s kent.

Patroon won in 2023 de Zilveren Griffel en is een van de recente jeugdboeken van Kunst, die onder meer Offline en Het touw en de waarheid schreef. Via korte hoofdstukken, die lezen als gevoelige dagboekfragmenten, wordt de lezer betrokken bij het bewogen leven van Mylo. Hij kampt met een groot schuldgevoel die invoelend en treffend wordt beschreven: ‘Ben ik ook voorbij mijn breekpunt? Voel me al maanden zwaar depressed. (…) Ik kom niet verder dan de conclusie dat ik iets onvergeeflijks heb gedaan.’ Mylo’s gesloten opa neemt het onverwachts voor hem op. De twee besluiten samen naar Amerika te reizen, naar California om precies te zijn, waar Mylo’s vader woont. Hier leren de twee elkaar steeds beter kennen en ontrafelt Mylo het oorlogsverleden van zijn grootvader in Vietnam. Een traumatische ervaring die een grote impact heeft gehad op de jeugd van zijn vader Ben. Ondertussen hoopt Mylo, nu hij duizenden kilometers verwijderd is van de onheilsplek, de dood van Mees een plekje te geven. Maar alles wat hij ziet is hoe zijn vriend voor zijn ogen neervalt.

Kunst schrijft diepgravend en filosofisch. Wanneer heb je schuld aan iets? Wat betekent geluk hebben? En hoe verwerk je je diepste pijn? Hij speelt met taal: ‘Zoals je voorpret kunt hebben had ik voorpijn’ en geeft beeldende beschrijvingen: ‘we kijken uit over de Stille Oceaan die aan het strand likt als een puppy aan een schoteltje melk.’ Mylo is een typische tiener die soms onverschillig is, soms rebels en cynisch, maar hoe dan ook worstelt met het leven, zijn gevoelens en diverse levensvragen. De vraag of Mees’ dood een ongeluk is of ‘een onbewust verlangen’ wordt meermaals op de lezer afgevuurd. Het verwerkingsproces staat in het boek centraal. Niet alleen dat van Mylo, maar ook van zijn opa en vader Ben. De patroon tussen opa’s oorlogsspullen krijgt gaandeweg een symbolische lading als Mylo’s schuldgevoel een spoor dwars door drie generaties trekt in de vorm van intergenerationeel trauma: ‘Alsof ik al voor mijn geboorte een doodlopende straat in ben gestuurd, een zich herhalend patroon.’ Patroon eindigt wat abrupt. Hoe zit het met Mylo en Ben? En met opa? Veel vragen over de personages blijven na het lezen nog even onbeantwoord hangen. De epiloog bevat daarentegen een ijzersterke, hoopvolle boodschap die (jonge) lezers meer inzicht biedt in de werking van patronen waar vrijwel iedereen in meer of mindere mate in verwikkeld is.