Verstilde jeugdroman maakt spraakprobleem bespreekbaar

In Windstil van Saskia Eelman staat Jonas op het punt om met zijn ouders en zusje Daan te verhuizen van de stad naar een Waddeneiland: ‘Een nieuwe start… een nieuw begin (…) het kan voor ons allemaal goed zijn.’ Verhuizen is een ingrijpende gebeurtenis, zeker voor Jonas die door een spraakprobleem lastig vrienden maakt. Hij ziet er als een berg tegenop om na de zomervakantie afscheid te nemen van zijn beste vriend Boris en op een nieuwe school te beginnen. Op het eiland kent hij niemand, ook al is zijn vader er geboren. Hoewel het er flink waait, blijft de jeugd van Jonas’ vader gehuld in hardnekkige mistflarden. De vader-zoon band staat bovendien op de tocht omdat vader weinig geduld heeft met zijn stotterende zoon. De emoties lopen thuis steeds hoger op als ook Jonas’ moeder moeite heeft met het aanstormende eilandleven: ‘Ik zie het gewoon niet voor me.’ De verhuizing van het gezin voelt als een vlucht, maar van wie of wat?

Windstil is het jeugdromandebuut van Eelman die werkzaam is als logopedist en taal- en dyslexiespecialist. De illustraties van Charlotte Peys schotelen de lezer panorama’s in groentinten voor van kusten, dijken en duinen. Schelpen, zeesterren, vogels, zeewier en kleine schaaldiertjes sieren de witruimten tussen de alinea’s. De letters afgedrukt in groen zorgen samen met de vormgeving van het boek voor verstilling. In het verhaal staat echter niets stil. Jonas’ leven staat de eerste weken op het eiland op zijn kop; hij mist Boris ‘bij wie hij geen angst voor letters en woorden’ voelde. Aansluiting vinden in de klas van juf Willemijn wordt hem door zijn gevatte klasgenoten niet makkelijk gemaakt. Gelukkig is daar Maartje, in alles een tegenpool van Jonas: ze praat veel, is vrolijk en energiek én laat een frisse wind waaien in zijn leven. Als de twee tijdens een schoolopdracht aan elkaar worden gekoppeld, is het Maartje die Jonas mee op sleeptouw neemt en hem meeneemt naar mooie plekken op het eiland. Tijdens een strandwandeling ontmoet Jonas de zwijgzame Leendert en zijn bruine hond Jaap. Dat de oude man net als hij stottert laat hem niet los.

In het oog van deze jeugdroman draait het om stotteren. Eelman wisselt Jonas’ nieuwe leven op het eiland af met flashbacks van zijn therapiesessies bij Rob. Gedetailleerd en gevoelig worden de worstelingen van Jonas uitgewerkt. Zijn onzekerheid over praten (‘Zijn lippen bolden op, maar het woord bleef gevangen zitten’) en de lastige relatie met zijn vader (‘papa vindt het stom dat ik stotter, papa praat liever niet met mij’) worden emotioneel beschreven. Of je nu een (volwassen) lezer bent die zelf met stotteren kampt, het in de directe omgeving meemaakt of er niet veel over weet; Windstil is een helder, maar tegelijkertijd diepgravend boek dat de onderliggende structuren van een spraakprobleem invoelend bespreekbaar maakt en stilstaat bij het (al dan niet ingebeeld) onbegrip van de buitenwereld: ‘dat stomme geklets altijd’. Het verzwegen verleden van Jonas’ vader brengt wat mysterie in het verhaal, al zal de oudere lezer niet omver worden geblazen door de ontknoping. De avonturen van Jonas op het eiland, het maken van (nieuwe) vrienden, het versterken van familiebanden en erbij willen horen zijn thema’s waar jonge lezers zich in zullen herkennen. Het denken aan en verzwijgen wat eigenlijk moet worden gezegd, laat de stille storm die binnenin Jonas raast aanzwellen en maken Windstil tot een oorverdovende leeservaring.

Deze recensie verscheen eerst op www.elineschrijfthier.nl