Urgente semi-autobiografische roman over verslaving, analfabetisme en verwaarlozing

Amsterdam, 1970. In Wodka & Ranja van Yvonne Sonke is de zesentwintigjarige Ria zojuist bevallen van zoon Menno. Het jongetje is een zorgenkindje en wordt naar de couveuse afdeling van het ziekenhuis gebracht. Voor alcoholiste Ria komt dit niet als een verrassing. Het is haar tijdens haar zwangerschap namelijk niet gelukt om geen alcohol te drinken. Hierdoor heeft Menno een lage hartslag, ademhalingsproblemen en vermoeden de artsen dat hij doof en slechtziend is. Terwijl Menno in het ziekenhuis ligt, draagt Ria thuis zorg voor haar dochters Jasmijn en Imke. Ook deze verantwoordelijkheid valt haar zwaar. Ria’s ex-man is, voordat ze beviel, vertrokken vanwege haar drankprobleem. De woning is één grote chaos, en Ria’s nieuwe vriend Jacob zorgt er alleen maar voor dat de jonge moeder nog meer drinkt dan voorheen.

Omdat Ria vaak dronken thuiskomt van de kroeg en vervolgens haar roes ligt uit te slapen, doet de vierjarige Jasmijn veel klusjes in huis. Ze maakt boterhammen voor haar zusje en doet boodschappen voor haar moeder. Jasmijn vindt het erg leuk om naar school te gaan, maar haar moeders drankverslaving zorgt ervoor dat ze vaak te laat komt, of een ochtend thuis moet blijven. Met hulp van buurvrouw Corrie staat het gezin al een tijdje onder toezicht van de Kinderbescherming. Regelmatig komen er hulpverleners over de vloer. Ria heeft haar dochters geïnstrueerd dat ze niet veel los mogen laten over hoe hun dagen eruitzien, en zeker niets mogen vertellen over hun moeders drinkgedrag. Ria doet erg haar best om de alcohol uit het zicht van de meisjes te houden, maar als ze stomdronken is lukt dit niet meer. Vooral Jasmijn is een oplettend kind dat al snel ontdekt dat het ‘water’ dat haar moeder drinkt geen gewoon water is, maar wodka.

Wodka & Ranja is het debuut van Sonke. Het boek is gebaseerd op enkele herinneringen van de auteur die ze heeft verweven met fictieve verhaalelementen. In een vlotte schrijfstijl volgt het eerste deel van deze semi-autobiografische roman moeder Ria die opstaat met een glas wodka en gaat slapen na liters bier en een kopstoot te hebben gedronken in de kroeg. Haar drankprobleem slokt haar zo erg op dat Ria nauwelijks haar pasgeboren zoon Menno in het ziekenhuis bezoekt. Ria worstelt daarnaast met een groot schuldgevoel jegens haar dochters, maar de drank wint het iedere keer: “De drank heeft mij volledig in haar macht en ik kan haar niet weerstaan. De drang om te drinken is groter dan de liefde voor mijn kinderen.” Er zijn dagen dat het beter gaat en Ria haar dochters zelf een glas ranja inschenkt, maar de lezer krijgt al snel in de gaten dat Jasmijn en Imke steeds meer worden verwaarloosd.

Halverwege het boek springt Wodka & Ranja naar 1972. Sonke wisselt van perspectief en de lezer volgt nu de zesjarige Jasmijn. Het meisje constateert dat er bijna nooit vers eten in huis is. Ze moet de vieze lakens van haar zusje Imke verschonen die nog altijd in bed plast. Daarnaast is ze bang voor Jacob die vaak met een glaasje teveel op in hun appartement rondhangt. Jasmijn en Imke zijn ongewassen en ondervoed. Ze eten weinig en ongezond; er is nauwelijks geld omdat moeder Ria alles opmaakt aan drank. Sonke schrijft sterk en opbouwend over levens die van buitenaf vaak bekritiseerd worden, en waar nog veel passende steun door hulpinstanties geboden moet worden. Door de ogen van het meisje wordt de toestand hartverscheurend om te lezen. Met Wodka & Ranja steunt de auteur Stichting Het Vergeten Kind, en biedt ze tegelijkertijd een urgent inkijkje in het complexe leven van gezinnen met verslaafde en analfabete ouders.