Schrijven alsof het leven er vanaf hangt

Levens redden door te schrijven met de eindeloze Sahara als achtertuin; het lijkt wel een sprookje uit Duizend en één nacht. Toch is dat wat de 28-jarige Zabor dagelijks doet. Verstoten door zijn vader en broers, groeide de excentrieke Zabor noodgedwongen op bij zijn alleenstaande tante Hadjer. Zijn jeugd kenmerkt zich door schreeuwbuien, visioenen, een korte zoektocht naar het geloof en lezen – heel veel lezen. Alles wat de leesgierige Zabor van het leven weet, heeft hij uit boeken gehaald.

De stap van lezen naar zelf beginnen met schrijven is door de jonge Zabor snel gezet. Immers, zo stelt hij: "Schrijven is de enige list die werkt tegen de dood." Niet het bidden, het gebruik van medicatie of het misplaatste geloof in magie zijn de dood te slim af, maar het blijven schrijven doet leven. Vanaf dat moment pent Zabor schriften vol. De twijfel slaat pas toe als hij op de hoogte wordt gebracht van het nieuws dat zijn vader op sterven ligt. Is Zabor in staat om zijn vader van de dood te redden? Of relevanter: verdient zijn vader, na alles wat er tussen hen is gebeurd, eigenlijk wel zijn hulp?

Zabor is de tweede roman van journalist Kamel Daoud (1970) en werd uit het Frans vertaald door Manik Sarkar. Daoud leverde met zijn eerste roman Moussa of de dood van een Arabier een antwoord op De vreemdeling van Albert Camus. Het boek won in 2015 de prestigieuze Franse literatuurprijs Prix Goncourt du Premier Roman. Met Zabor, en het gelijknamige hoofdpersonage in het bijzonder, lijkt Daoud een vergelijking te trekken met Scheherazade, de vertelster van de sprookjes uit Duizend en één nacht.

Opgedeeld in drie verhaaldelen, vertelt Daoud het levensverhaal van Zabor. Schijn bedriegt echter als de driedeling enige orde in het verhaal zal moeten scheppen. Zabor mag dan vol poëtisch taalgebruik zitten en met metaforen rondstrooien als zandkorrels in een zandstorm; een duidelijke opbouw is hier eerder een fata morgana. Lezers die de rode draad snel verliezen, worden genadeloos opgeslokt door Zabors constante stroom aan innerlijke monologen en megalomane zinsbegoochelingen.

Daouds idee om met zijn roman een ode te brengen aan het belang van literatuur is prachtig. Is het immers niet de kracht van verhalen om met hun betekenis de tijd te overstijgen? Zijn uitwerking is echter vrij ontoegankelijk. Daoud biedt zijn lezers geen houvast, in de woestijn zijn per slot van rekening geen afgebakende paden te vinden. Zabor is dan ook geen logisch verhaal, geen boek dat je zo even wegleest.

Maar wat is Zabor dan wel? Een sprookje over een jongeman die levens redt met zijn schrijfsels? Een bildungsroman over een twintiger die zijn jeugdtrauma wegschrijft? Of toch een roman over een complexe vader-zoon relatie waarin de kracht van literatuur wordt bezongen? Een ding is zeker: Zabors toewijding is bewonderenswaardig en als lezer hoop je dat er iemand is die vroeg of laat ook voor hem pen en papier ter hand zal nemen.