De waanzin van Foucault, inclusief kijktip
Prachtig zoals Verhaeghe al allitererend benadrukt waar het om gaat bij het werk van Foucault. Foucault graaft, legt bloot, onderzoekt, beschrijft, maar vertelt je niet waarom het zo is of wat je ermee of eraan zou moeten doen. Dat blijkt ook uit de titel van het werk van Foucault dat door Paul Verhaeghe tegen het hedendaagse (Nieuw) licht wordt gehouden: Geschiedenis van de waanzin. Verhaeghe legt uit dat Foucault - terecht - geen geschiedenisverhaal heeft gemaakt dat ergens in de 17de eeuw begint en via 'en toen, en toen, en toen en dus' eindigt in de onvermijdelijke hedendaagse praktijk. Dit maal niet onderstreept door een stijlfiguur, maar door een quote van MacBeth:
Life is a tale told by an idiot, full of sound and fury, signifying nothing.
Nog maar gevorderd tot en met pagina 15 is mijn hart al gestolen door Verhaeghe door wat hij schrijft en hoe hij het brengt. Dat verrast me niet echt, want ik heb twee van zijn eerdere boeken, met veel plezier en instemming, gelezen: Autoriteit en Identiteit. In ondubbelzinnige, klare taal worden Foucault's gedachten besproken en de kernvraag geformuleerd die aan de basis ligt van het volledige werk van Foucault:
[...] op welke manier gaan wij om met datgene wat ons vanuit het diepste van ons wezen angst aanjaagt? Hoe gaan wij om met waanzin (Geschiedenis van de waanzin), ziekte (De geboorte van de kliniek, 1963), grensoverschrijdend gedrag (Discipline, toezicht en straf. De geboorte van de gevangenis, 1975), seksualiteit (Geschiedenis van de seksualiteit, 1976, 1984)?
Kort, bondig en elegant vat Verhaeghe de Geschiedenis van de waanzin vervolgens samen, startend bij Lodewijk XIII's 'de grote opsluiting' met als doel disciplinering van mensen die zich niet aan morele normen hielden, via behandelingen gebaseerd op de passies van Galenus (zenuwziekten), even aanhakend bij Descartes en Kant, komen de ideeën van Emil Kraepelin en - natuurlijk - Sigmund Freud aan bod. Beiden illustreren volgens Verhaeghe namelijk een stelling die Foucault bij hun voorgangers ontdekte:
[...] hoe wetenschappelijker de psychiater of de psychotherapeut wordt, des te meer gaat hij te werk als een morele autoriteit die zijn patiënten dwingt in de richting van sociale aanpassing. Disciplinering 2.0.
Hoewel Foucault Kraepelin niet en Freud nauwelijks noemt, gebruikt Verhaeghe het werk van beide heren om te laten zien dat de (waarschijnlijk onterecht) aan Einstein toegeschreven uitspraak "Waanzin is steeds opnieuw hetzelfde doen, en dan verschillende uitkomsten verwachten" - absoluut van toepassing is op de studie van waanzin. Als Verhaeghe over het ontstaan en de geschiedenis van het inmiddels zelfs bij leken bekende Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (afgekort DSM) vertelt, is de ironie niet te missen. En zeker in het onderdeel waarin hij aantoont dat het volkomen terecht is dat de Nederlandse vertaling tegenwoordig noch diagnostisch, noch statisch in de titel heeft staan (lees ook De depressie-epidemie van Trudy Dehue).
In het laatste deel, dat soepel via een Carmiggeltbruggetje 'Ooit al eens een normaal mens ontmoet? En..., beviel het?' wordt bereikt, laat Verhaeghe opgewekt zien hoe ieder van ons (al dan niet) liefdevol door onze ouders (familie, vrienden, onderwijs, etc) net zo lang gekneed wordt tot we ons gedragen volgens (de nu) geldende normen, en het (nu geldende) juiste ideaalbeeld nastreven:
Een onmogelijk slank lichaam, uitdagende vakanties, extreme sportprestaties, en natuurlijk een professionele topfunctie. [...] Vandaar dat we ons te pletter werken en nog trots zijn ook.
Het resultaat - als het niet allemaal of helemaal niet lukt - laat Verhaeghe eerder al zeggen door Damiaan Denys (voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie), die in 2018 in een interview met NRC meldt dat 42% van de Nederlanders voldoet aan de criteria van een psychische stoornis. Het zou Foucault niet verbazen, waarschijnlijk. Net zomin als de conclusie dat het natuurlijk flauwekul (mijn woord, niet van Verhaeghe) is dat bijna de helft van de Nederlanders een stoornis zou hebben. Verhaeghe is ook nu duidelijk:
Een maatschappij waar steeds meer mensen, kinderen en volwassenen, uitvallen, is een gestoorde maatschappij.
Het is aan de psychiatrie om ons dát duidelijk te maken in plaats van ons te veranderen, net zoals de geneeskunde onze gezondheid grondig verbeterde door dringende aanbevelingen te doen op het gebied van hygiëne, voeding, inentingen, enz. die vervolgens door de overheid zijn opgevolgd. Als het gebleven was bij aandringen op veranderingen bij individuen zou de sprong van pakweg 40 jaar naar 70 jaar levensverwachting nooit gemaakt zijn.
Foucault komt zelf, aan het eind van Normaliteit en andere afwijkingen, ook nog even aan het woord komt via een citaat uit Geschiedenis van de waanzin in de zeventiende en achttiende eeuw. Een fragment dat dankzij het heldere voorgaande betoog bijna net zo begrijpelijk is!
Reageer op deze recensie
Meer recensies van
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
