Stoor mij niet!

Kristien Hemmerichts stelt in de inleiding, 'Een onverwachte driehoeksverhouding' genaamd, enkele 'algemene' vragen. Vragen over al die vrouwen die lezend in een tuin zijn geschilderd, bijvoorbeeld 'Wat doen ze daar?' Wil de schilder daarmee zeggen dat de vrouw een bloem is? Ze zou al die vrouwen die op een bank liggen te lezen willen vragen, waarom ze daar liggen. 'Zijn ze op de bank gaan liggen omdat dat lekker leest of omdat de schilder het hun heeft gevraagd? Of is de bank hun vaste plekje en lezen ze om de tijd te doden, een beetje zoals raamprostituees aan de achterkant van het station Brussel-Noord op hun krukje wel eens doen?' Hemmerichts beschrijft zo het grootste genot van dit boekje: elke afbeelding is een verhaal dat je zelf mag maken, op basis van je eigen indrukken, kennis en achtergrond. En die kennis groeit, net als het plezier in het fantaseren, met ieder schilderij en met iedere uitleg.

De eerste afbeelding die wordt besproken is een detail van een schilderij. Er zijn vier vingers van een hand te zien, met daarin een rood boek, de duim is tussen de pagina's gestoken om als bladwijzer fungeren. De persoon van wie de hand is, draagt een blauw met rood afgebiesd gewaad. Bollmann legt op de pagina ernaast uit dat het christendom een religie is van het boek, en dat het boek traditioneel gezien thuishoort in mannenhanden. De handen van Christus, apostelen, martelaren, heiligen, predikers, et cetera. Het boek is, zo meldt Bollmann, een drager van 'goddelijke genade en van geestelijke autoriteit'. Geen verrassing, natuurlijk, voor iedereen die het (begin van het) evangelie van Johannes kent: 'In den beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door het Woord geworden en zonder dit is geen ding geworden, dat geworden is. In het Woord was leven en het leven was het licht der mensen.'

Het is wél verrassend om op de volgende pagina te zien dat het een vrouw is die het boek vasthoudt. Het detail komt uit Annunciatie, een schilderij van Simone Martini, dat hij in 1333 geschilderd heeft. Wie niets van bijbel, christendom of middeleeuwse kunst weet, ziet een engel een bosje bloemen aanbieden aan een geschrokken vrouw, die niet zoveel van dit bezoek moet hebben en vast liever verder zou lezen. Anderen zullen de engel Gabriël herkennen die Maria komt vertellen dat ze zwanger zal worden, een zoon zal krijgen, en niet 'bevreesd' hoeft te zijn. Maria, vertelt Bollmann, is zojuist veranderd van een naïef onschuldig vrouwtje (zoals ze tot dan toe werd afgebeeld) naar een ontwikkelde vrouw die graag geconcentreerd en in stilte leest. Daarom schrikt ze ook zo van die plotselinge verschijning.

Vier eeuwen later schildert François Boucher een vrouw in een blauw gewaad, afgezet met rozerode rozen, die van het boek opkijkt dat ze in haar hand houdt, terwijl ze haar duim als bladwijzer gebruikt. Er is een engel, maar slechts als onderdeel van een rijkversierde klok. Ze schrikt niet van het bezoek, maar verwacht het. Zij is niet Maria, maar Madame de Pompadour die Lodewijk XV verwacht. Veel overeenkomsten, een wereld van verschil. 

Een van de laatste afbeeldingen is een schilderij getiteld De onderbroken lectuur geschilderd door Félix Vallotton. Opvallend is het rode boek dat de vrouw in haar hand houdt met haar duim tussen de pagina's. Ze kijkt je aan, halfnaakt, liggend. Het is 1924. 'Het is aan jou, zegt de blik, jij hebt de keuze. Er is geen doel dat in een of ander boek gevonden kan worden. Dat geldt vooral voor rode boeken, of ze nu over liefde of politiek gaan. [...] Als je tegen mij opgewassen wilt zijn, ga dan de discussie met mij aan. Ga in het andere geval maar weg en stoor me niet bij het lezen.'

Gevaarlijk? Of weerbaar? En wat nou als Maria...