De afvalpuzzel – Kahneman in de Keuken

Eerst word je gerustgesteld: het is helemaal niet gek dat je een dieet moeilijk volhoudt. Daarna word je geholpen: je moet je gedrag blijvend veranderen, en dat kun je best. Kwestie van leren en oefenen, zoals fietsen. En dan pas gaat het over voedsel. En over diabetes, hormonen, darmbacteriën en de verwarming..…
Het is weer januari, de feestdagen èn de vakantie achter de rug en weer wat kilo’s erbij. Het ultieme moment voor een boek over afvallen, dacht ik. Niet bepaald een management boek, denk jij nu. Toch wel! Dit boek gaat niet (of nauwelijks) over diëten, over meer bewegen of over calorieën tellen. Het boek gaat over gedragsverandering en gezonder leven. 80% Ben Tiggelaar en 20% Sonja Bakker, zeg maar. Dat is niet zo gek, want de auteur van het boek De afvalpuzzel, Martijn Bond, is psycholoog (toegepaste cognitieve psychologie en klinische psychologie) en behandelt mensen met eetstoornissen. Hij geeft je een plan om gezonder te leven door je hersenen beter te leren kennen en zo je gewoonten te kunnen veranderen met daarbij allerlei wetenschappelijke inzichten over voeding. Let op: die verandering is permanent! Dus niet een paar maanden diëten en dan weer lekker aan de chocola, maar zó routine geworden dat je het levenslang doet. Je bent dus gewaarschuwd….
Over routine gesproken: ik ben niet echt een voetbal liefhebber, maar kijk wel graag naar Ronaldo en Messi (liever zonder baard, maar ja). Dus een hoofdstuk waarin discipline ofwel zelfsturend vermogen aan de orde komt en deze godenzonen als voorbeeld worden gebruikt, spreekt mij wel aan. Hoe komt het dat de een makkelijk stopt met chocola eten en de ander het keer op keer probeert en het maar niet voor elkaar krijgt? Die ene heeft meer discipline dan de ander. Discipline is aangeboren èn aangeleerd, zoals ook voetbalvaardigheid. Messi is een natuurtalent, zou in zijn grote teen meer talent hebben dan Ronaldo in zijn hele lijf. Ronaldo heeft natuurlijk ook talent, maar traint verschrikkelijk hard. Ook heeft hij routines ingebouwd, bijvoorbeeld bij een vrije trap: stappen naar achteren, benen wijd, broekje omhoog, diep ademhalen. Ziet eruit als showen, maar is een routine waardoor hij altijd goed bij de bal uitkomt. Les: ben jij geen gezond-leven-Messi dan kun je een Ronaldo worden. Klinkt goed!
Het boek bestaat uit 40 hoofdstukken met verschillende thema’s waarvan je zelf kunt bepalen in welke volgorde je ze leest. Dat is afhankelijk van je doel, maar ook van je persoonlijkheid. Je gaat dus eerst uitpuzzelen hoe je in elkaar steekt, en daarna pak je de bijpassende puzzelstukjes. Het is dus ook prima om meteen met de voedings-hoofdstukken achterin het boek te beginnen en met die kennis een plan te maken voor nieuwe routines, met behulp van de eerdere hoofdstukken. Na hoofdstuk 9 (Messi en Ronaldo!) kun je dan hoofdstuk 13 lezen: ‘Wat voor soort eter ben ik?’ Lijngericht (calorieën tellen), extern (alles proeven!), emotioneel (spanning wegeten) of uitsteller (morgen begin ik). Ik vind mijzelf een combi, dus lees ik alle hoofdstukken. Dat is ook makkelijk voor deze recensie.
Het boek is heel erg toegankelijk geschreven met veel, heel veel, soms teveel, voorbeelden en analogieën. De auteur is er heel goed in geslaagd de werking van de hersenen te duiden en dit simpel weer te geven. Dat is erg nuttig, want zo kun je ook een goed plan maken om je gewoonten te veranderen en begrijp je waarom dingen niet (in één keer) lukken. Voor de lezers van managementboeken over psychologie heel herkenbare stof, toegespitst op voeding. Kahneman in de keuken, zeg maar. Elk hoofdstuk verwijst door naar een paar alternatieve lees-routes: Wil je meer lezen over….lees dan hoofdstuk …Dat is erg handig. De hoofdstukken over de werking van het lichaam en onze voeding vond ik uitstekend. De simpele vraag: ‘waarom zou je honger hebben, terwijl je meer dan genoeg vetreserves hebt om energie te kunnen leveren?’ en het antwoord daarop zijn echte eye-openers geweest. Je kunt dus ondervoed zijn èn overgewicht hebben. Tegelijkertijd.
Ik heb erg veel opgestoken van hoofdstuk 31: Wat is de oorzaak van mijn overgewicht? Hierin komen hormonen, waaronder insuline, diabetes, stress, gluten, ontstekingen, je immuunsysteem, omega 3 en 6, darmbacteriën en de verwarming aan bod. Over dat laatste: als het in huis lekker warm is, hoeft je lichaam zelf minder warmte te produceren, en dus minder vet te verbranden. Je hoeft niet rillend achter de krant te zitten, maar een graadje minder zou een goede nieuwe gewoonte kunnen zijn. (Dat heb ik gelijk gedaan, ook goed voor het milieu.) In hoofdstuk 29 en meer concreet in 38 komt uiteindelijk aan bod hoe je voedingspatroon eruit zou moeten zien. De auteur adviseert minder koolhydraten, meer vetten en zeer veel groenten. Ook qua timing van de maaltijden heeft hij onderbouwde adviezen, en hoe te sporten zodat je de juiste hartslag hebt om vet te verbranden.
Het boek heeft mij ertoe aangezet nog scherper te kijken naar wanneer en waarom ik eet (en drink), en daar mijn energie op te richten. Emotie-eten wordt emotie-goed boek, spannings-wijntje wordt spannings-warme douche. Het boek is zo breed (pun intended) van opzet dat er voor iedereen wel een goede aanpak in zit. Knap gedaan!

Elly Stroo Cloeck is specialist op het gebied van GRC en Internal Audit. Daarnaast schrijft ze samenvattingen en recensies van managementboeken. Ze ontving dit boek van Maven Publishing om te recenseren.