Actueel boek over welvaart en welzijn
De aanleiding voor dit boek is een rapport van RaboResearch uit 2018 waaruit blijkt dat sinds de 80er jaren de Nederlandse economie met tientallen procenten is gegroeid en de reële gezinsinkomens vrijwel niet. Hoe kan dat? En waarom accepteren we dit, vragen de twee auteurs zich af. In hun boek wordt de eerste vraag ondubbelzinnig beantwoord. De tweede vraag moeten we onszelf stellen.
‘Fantoomgroei is een groeicijfer in de krant, zonder enige positieve invloed op het dagelijks leven’, zo stellen de auteurs. Dit gegeven werken ze uit in 3 delen.
In deel I komt als eerste aan de orde hoe de stijging van de lonen al decennia achterblijft op de productiviteitsstijging. Uit het RaboResearch rapport blijkt dus dat de inkomensontwikkeling is gestagneerd. Toch ervaren we dat er meer welvaart is dan 40 jaar geleden. He? Dat komt omdat we nu veel meer schulden hebben (hypotheek, studielening) voor zaken waar onze ouders nog voor spaarden. Verder zijn er allerlei toeslagen en aftrekposten, om mensen die veel te weinig verdienen om van te leven, te ondersteunen.
Daarna wordt ingegaan op hoe de relatie tussen werkgever en werknemers in die periode is veranderd. Ter illustratie wordt Philips gebruikt: vroeger met een eigen dorp voor de werknemers, een woningbouwvereniging, winkels, sportclub, etc., waarbij de afhankelijkheid van werknemers groot was en er goed voor hen gezorgd werd. Vanaf de 80er jaren wordt de productie uitbesteed aan duizenden toeleveranciers en is het werknemersbestand van 400k, afgebouwd naar 40k. Philips’ afhankelijkheid van haar werknemers /toeleveranciers is navenant gedaald.
En dit geldt natuurlijk voor veel meer bedrijven. Voor zover er nog wel mensen op de werkvloer staan, zijn zij uitzendkracht, zzp of hebben zij flexibele (nul-uren) contracten. De verbondenheid is weg. In de tussentijd is de macht van de aandeelhouders vergroot en is het streven winstmaximalisatie, onder andere door de inkoop- en loonkosten zo laag mogelijk te houden.
Deel II gaat over de economie in Nederland en het buitenland. Centraal staat het Akkoord van Wassenaar uit 1982, waarin loonmatiging wordt afgesproken. Wat hieraan voorafging (WO1, laissez-faire, WO2 en daarna de verzorgingsstaat) en wat de resultaten van het Akkoord zijn, wordt meeslepend verwoord. Rutten (niet Rutte!) kende ik nog niet, maar die vergeet ik niet meer.
Verder wordt het gedachtegoed van de bekende economen (Kuznets, Keynes, Hayek, Friedman, en natuurlijk Adam Smith) uiteengezet. Helder en vrijwel zonder jargon beschreven, erg nuttig om de bbp-discussie goed te begrijpen. Belangrijk om te weten is dat het bbp ooit als meetinstrument in de VS is ontwikkeld om te zien of de oorlogsindustrie hard genoeg draaide om de Nazi’s te verslaan. Het is van middel nu doel geworden, oorlog of geen oorlog.
Deel III tenslotte geeft een aanzet voor een ‘nieuwe’ economie. Interessant is hoe de definitie of het verhaal van ‘economie’ in de loop der tijd is veranderd. Van huishoudkunst, naar zorgen voor goede leefomstandigheden, naar inzetten van schaarse middelen. Dus dan kan het ook weer terug naar het doel ‘goede leefomstandigheden’, we kunnen een nieuw verhaal schrijven, een nieuw kompas maken (ontleend aan Kate Raworth).
De auteurs doen hiervoor een aantal voorstellen. De eerste stap is om meer te meten dan alleen bbp. Ook milieu, veiligheid, gezondheid etc. (Denk aan een selectie uit de de 17 SDG’s). Het idee is om een index van de belangrijkste thema’s te ontwikkelen en daar óók de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen mee door te rekenen, waarbij elk thema een stoplichtkleur krijgt. Dat zoiets niet te idealistisch is, blijkt uit het voorbeeld van Nieuw Zeeland, waar geluk en welzijn worden gemeten. Zo kunnen wij gefundeerd stemmen. Ook wordt aangegeven dat wij zelf in actie kunnen komen door lokale coöperaties te beginnen, de ‘commons’ (waarvoor zij de mooie oud-hollandse vertaling 'gemeenheid' gebruiken) weer te introduceren.
In het boek wordt veel gebruik gemaakt van het gedachtegoed van Mariana Mazzucato en Kate Raworth, twee economes die de afgelopen jaren behoorlijk aan de weg timmerden om onze gedachten over de economie te veranderen. Ken je hun werk al, dan zul je de toevoeging van de historie en huidige ontwikkelingen in Nederland bijzonder waardevol vinden. Het gaat nu niet over Thatcher en Reagan maar over Rutten en Lubbers. De voorstellen die de auteurs doen voor hun ‘nieuwe verhaal’ sluiten goed aan op de internationale discussie rond welvaart, bbp en ‘commonisme’. Daarbij zijn ze praktisch gemaakt, met wat voorbeelden van wat er in de wereld al gebeurt.
De auteurs zijn erin geslaagd een vlot leesbaar verhaal te schrijven wat ook heel persoonlijk is. Ze schrijven soms zo verontwaardigd dat je zelf ook boos wordt. De statistieken over bbp en inkomensgroei zijn geen cijferbrij maar worden duidelijk uitgelegd. Wat grafieken erbij, zoals in de video op de bijbehorende website, had het nog overzichtelijker gemaakt.
Het boek is goed gedocumenteerd, met verwijzingen naar een flink aantal boeken en websites. Ideaal voor de lezer die wèl wat meer wil weten over de ongelijke verdeling van productiestijging maar 1000 bladzijden Piketty wat te gek vindt worden.
De ontdekkingstocht van de auteurs is niet zozeer een expeditie in de jungle van Brazilië, eerder een stadswandeling in je eigen woonplaats, waar je achter de bekende straten en geliefde gebouwen, onbekende steegjes en nieuwe pleintjes aantreft.
De schrijvers zijn geen economen, zeggen ze (maar wel respectievelijk bestuurskundige en economisch onderzoeksjournalist, dus ze hebben ze zeker verstand van zaken), maar dit boek gaat ook niet over economie. Het gaat over welvaart en welzijn, en daar kunnen zij als burgers zich zeker mee bemoeien, vinden ze. En dat zouden wij ook (meer) moeten doen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Elly Stroo Cloeck
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
