Tragikomische achtbaan

Het debuut Een fractie van het geheel van de Australische Steve Toltz (1972) werd in 2008 met veel lof ontvangen, een ‘dollemansrit’ noemde NRC het. Niet voor niets belandde het op de shortlist van de Man Booker Prize. Nu is daar de opvolger: Moeras. Quicksand, de originele titel, was misschien nog toepasselijker. Zoals je in drijfzand steeds dieper wegzakt wanneer je verzet biedt, zo ook kan je beter niet tegenstribbelen wanneer Toltz’ manische vertelling je steeds verder meesleurt.

Liam, politieman tegen wil en dank, had eigenlijk schrijver willen worden, maar na vele mislukte aanzetten moet er toch eens brood op de plank komen. Toch blijft hij dromen van de roman die hij ooit zal schrijven, en wanneer hij voor de zoveelste keer moet komen opdraven omdat zijn vriend Aldo in de problemen zit, beseft hij dat zijn perfecte onderwerp zich al die tijd vlak voor zijn neus bevond. Aldo, antiheld bij uitstek, heeft het uitzonderlijke talent om zich van het ene in het andere ongeluk te storten. In Liams woorden: "hij had altijd net een noodsituatie achter de rug, hij zat er middenin of hij was bezig de volgende te ontketenen." Achtervolgd door schuldeisers met investeringen in één van zijn onzalige startups, is Aldo voortdurend op zoek naar het gat in de markt dat hem rijk zal maken.

Met een dergelijke hoofdpersoon is het niet verwonderlijk dat Toltz in Moeras niet zozeer een plot volgt, maar de lezer eerder meevoert in een maalstroom van rampen en incidenten, begeleid door het droogkomische commentaar van Aldo en Liam. Rode draad vormen Aldo’s twee grote angsten: voor lange tijd in het ziekenhuis of in de gevangenis belanden. Aangezien het ongeluk hem overal achtervolgt – vogels vliegen tegen zijn hoofd aan; wanneer hij het spoor oversteekt doemt er vanuit het niets een trein op – is het bijna onvermijdelijk dat zijn angsten bewaarheid zullen worden.

Toch is Moeras meer dan een dolkomisch relaas dat van de ene calamiteit naar de andere voert. Daarvoor is Toltz een te goede schrijver, die zijn personages niet alleen een zwartgallig gevoel voor humor geeft, maar ook een gevoelige diepgang. De vriendschap tussen Liam en Aldo beleeft meer dalen dan pieken, maar blijft toch overeind. Het moment waarop Aldo’s grote liefde van hem begint weg te drijven, maakt Toltz pijnlijk invoelbaar. Zo zijn het niet alleen de grote en kleine rampen die het verhaal aandrijven, maar vooral de menselijke relaties; vriendschap, de tragiek van een uiteenvallend huwelijk, Aldo’s liefdevolle verstandhouding met zijn moeder. Dit maakt Moeras na Toltz’ succesvolle debuut tot een waardige tweede.