Uniek op afstand

Rob van Essen (1963) is geen onbekende in de Nederlandse literatuurwereld. Zijn roman ‘Visser’ werd in 2009 genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. ‘Hier wonen ook mensen’ won in 2015 de J.M.A. Biesheuvelprijs. Na onder andere ‘Winter in Amerika’ en ‘Alles komt goed’, verscheen in 2018 zijn roman ‘De goede zoon’. Dit boek staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2019.

Een 60-jarige plotloze thrillerschrijver, tevens naamloze hoofdpersoon in ‘De goede zoon’, wordt op een dag gebeld door een oud-collega, die zijn hulp nodig heeft. Onze hoofdpersoon zegt zonder aarzeling zijn hulp toe wanneer hem gevraagd wordt te helpen bij het herstellen van een geheugen. Dat is het begin van een reis in een zelfrijdende auto, die niet op zijn mondje is gevallen. Tijdens de reis heeft de schrijver voldoende tijd om te reflecteren, op zijn rol als zoon, op zijn tijd als medewerker en op de huidige samenleving. Dit leidt hem tot nieuwe en verrassende inzichten.

‘De goede zoon’ speelt zich af in de toekomst, zoals blijkt uit de beschrijvingen van de vreemde, futuristische artefacten. Van Essen neemt je daar knap in mee en doet dit met de nodige humor. De robo’s, zelfrijdende auto’s en toiletten die ontlasting analyseren laten de lezer meer dan eens glimlachen.

“Goedenavond, zegt de lift. Weet je mijn naam niet? vraag ik. O jawel hoor meneer, ik ken iedereen hier, en hij noemt mijn naam en mijn kamernummer. Kijk meneer, we zijn er al, rechtsaf, tweede deur aan uw linkerhand. Dat weet ik, zeg ik, ik kom er net vandaan. De liftdeuren schuiven achter me dicht, met een hardere klap dan ik verwachtte.”

Van Essen heeft het boek in de eerste persoon geschreven en vertelt het verhaal vanuit de schrijver. Ondanks deze keuze, blijft het verhaal op afstand: het in- en meeleven is lastig. Een mogelijke oorzaak hiervoor is de gedetailleerdheid van Van Essen’s beschrijvingen. Lange zinnen en overdenkingen op filosofisch niveau halen de vaart uit het verhaal. Het leidt soms zelfs tot diagonaal lezen. Een andere oorzaak kan de gelaagdheid van het verhaal zijn. Na een keer lezen ben je er met ‘De goede zoon’ eigenlijk nog niet: de grote hoeveelheid thema’s laten zich niet in één leesbeurt doorgronden. Een derde oorzaak zou het ‘plotloze’ van dit boek kunnen zijn, precies de opbouw of schrijfstijl die onze hoofdpersoon in zijn boeken gebruikt. Het houdt in dat lezers niet langer ‘een ondergeschikte positie aannemen’, maar ‘zelf het verhaal verzinnen’. De vele aspecten die niet ingevuld worden in dit boek, zorgen ervoor dat je dit als lezer zelf moet doen. Dat is iets wat bij jou als lezer moet passen, maar zal zeker niet ieders waardering kunnen wegdragen.

Kortom, ‘De goede zoon’ is een origineel boek dat zich niet makkelijk laat doorgronden. De schrijfstijl en de plot (of het gebrek daaraan) zijn uniek, maar de afstand tussen de hoofdpersoon en lezer is lastig te overbruggen.