Irene Vallejo houdt zich al te zeer op de vlakte
Als we ons ergens in onderscheiden van andere dieren dan is het wel door de taal die ons in staat stelt onze verhalen en verbeelding te delen met anderen. Taal en verbeelding stellen ons in staat in twee werelden tegelijk te leven: in de werkelijkheid en in een parallel universum, dat van de fantasie.
Uit onderzoek zou zijn gebleken dat mensen die lezen een groter empathisch vermogen hebben dan anderen en dat zou in het bijzonder gelden voor mensen die zich in literaire werken verdiepen. Nu lees ik verhoudingsgewijs tamelijk veel maar of ik nou zo empathisch ben? Ik denk zelf soms van wel maar durf die eigenschap nooit op te nemen in mijn korte lijstje van vermeende deugden.
Martha Nussbaum beschouwt lezen als een noodzakelijke voorbereiding op het leven in een democratie en ik ben geneigd haar daarin gelijk te geven. Het woord ‘lector’ voor ‘lezer’ is niet voor niets afgeleid van het woord ‘elector’ voor ‘kiezer’.
En uit onderzoek is gebleken dat lezen tot de effectiefste manieren behoort om de hersenen fit te houden. Als we lezen leggen we een weefsel aan van waarneming, herinnering en redenering, en dat mentale vlechtwerk remt cognitieve achteruitgang af. Vallejo: “De tijdmachine bestaat: dat zijn de boeken”. Zij stelt dat het woord ‘pagina’ etymologisch verwant is aan ‘paz’ dat ‘vrede’ betekent. Maar die relatie kan ik op etymologiebank.nl niet terugvinden.
Lezen, stelt Vallejo, is een minder passieve bezigheid dan luisteren of kijken, het is mentale recreatie en opwinding. Hier valt wel wat op af te dingen: ik ben weliswaar een verwoed lezer maar breng zeker net zoveel uren door luisterend naar muziek. Muziek brengt iets onmiddellijks teweeg in de geest en psyche van de luisteraar en luisteren is daarmee veel minder passief dan men op het eerste gezicht zou denken.
Dat Vallejo kan schrijven had ik al eerder vastgesteld en ook dit leespleidooi is in prachtige taal gegoten. Ik kan het alleen maar onderstrepen en dringend aanbevelen. Toch ontbreekt er iets aan dit boek: de schrille werkelijkheid anno 2025. We leven nu in een wereld waarin een wetenschappelijk feit kan worden gedefinieerd als ‘ook maar een mening’, een wereld waarin feiten worden beantwoord met ‘alternatieve feiten’, een wereld waarin de waarheid er niet meer toe doet en waarin ieder mens zijn eigen waarheid mag verkondigen of die nu een relatie met de werkelijkheid onderhoudt of niet. Een wereld ook waarin boeken weer op een index worden geplaatst en uit het schoolcurriculum worden verwijderd omdat ze de machthebbers niet aanstaan.
Anders gezegd: een boek bestaat bij de gratie van de democratie. Zodra de democratie wordt aangetast, loopt het boek gevaar. Die waarschuwing had Vallejo best in haar boek op mogen nemen. Maar ze was te benauwd voor het verwijt een politiek pamflet te hebben geschreven.
Enno Nuy
Maart 2025
Reageer op deze recensie
Meer recensies van ennonuy
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
