Een goed lopend maar té vriendelijk verhaal

Eindhovenaar Alex van Galen studeerde literatuurwetenschappen en leerde daarna het schrijversvak door mee te werken aan de scenario'’s van tal van televisieseries. In afwachting van het verschijnen van zijn derde spannende boek, houdt hij zijn publiek aan zich gebonden door te tekenen voor Süskind, het boek van de Nederlandse film, die eerder dit jaar in de zalen draaide.

Walter Süskind is een Duitse jood die in 1938 naar Nederland emigreert, in de hoop te ontsnappen aan Hitlers antisemitische politiek. Maar als enkele jaren later de nazi’'s Nederland binnenvallen, is hij eraan voor de moeite. Om te ontsnappen aan deportatie, aanvaardt hij binnen de Joodse Raad de functie van directeur van de Hollandsche Schouwburg. Dit is de verzamelplaats waar alle Amsterdamse joden worden samengebracht vooraleer ze op transport gezet worden naar het doorgangskamp Westerbork. Als bevoorrecht getuige van de wreedheden die de bezetter tegen de Joden begaat, kan hij niet langer lijdzaam toezien en besluit hij een ontsnappingsroute op te zetten voor zijn geloofsgenoten, waarlangs in 1942 en 1943 zowat zeshonderd kinderen konden ontsnappen aan een zekere dood.

Het grootste nadeel van verhalen die gebaseerd zijn op ware feiten, is dat iedereen die interesse heeft in de hoofdpersoon of de gebeurtenissen al weet hoe het zal aflopen zonder nog maar een letter gelezen te hebben. Het spreekt voor zich dat dit funest is voor de spanningsboog. Maar onder andere "Titanic", of het meer aan dit onderwerp gerelateerde "Schindler'’s list", bewijzen dat dit niet noodzakelijk succes in de weg staat.

In zijn nawoord stelt de auteur dat Süskind in de eerste plaats een goed lopend verhaal moest worden. In dat streven is hij alvast cum laude geslaagd, want het boek leest niet alleen als een trein, het is tevens met veel zorg en taalgevoel geschreven. Maar het boek leest misschien wel te vlot, met het directe gevolg dat het verhaal weinig body heeft. Menig beschreven situatie of actie brengt bij de lezer, ondanks de onmenselijkheid en wreedheid ervan, nauwelijks of geen gevoelens van gruwel of afschuw teweeg. Als dit boek een eerste kennismaking zou zijn met de Jodenvervolging van de nazi'’s, zou je denken dat het er overwegend welgemanierd en zelfs gedistingeerd aan toeging.

Ook de minachting van de onwetende stads- en geloofsgenoten van het hoofdpersonage komt niet veel verder dan een flauw gescholden “moffenvriendje”. Het mocht allemaal wat rauwer en ruiger geschreven zijn en wagonladingen meer emotie bevatten. Zelfs het feit dat het boek gepositioneerd wordt als een roman, verandert hier niets aan.

Deze alom aanwezige oppervlakkigheid declasseert Süskind tot een aardig tussendoortje, terwijl het een prachtig document had kunnen zijn over een donkere bladzijde uit de geschiedenis waarin het hoofdpersonage schitterde in menselijkheid. Als je echt geïnteresseerd bent in het onderwerp neem je beter Walter Süskind - Hoe een zakenman honderden Joodse kinderen uit handen van de nazi’'s redde ter hand. In dit vorig jaar verschenen non-fictiewerk, dat Alex van Galen ook vernoemt in zijn nawoord, gaat historicus Mark Schellekens dieper in op de emoties, wroeging en twijfels waarmee Walter Süskind worstelde.