Jagers en prooi

Wow!

Dat is kort en krachtig de samenvatting van “Amerikanen lopen niet”, het uitstekend geschreven boek van Arjen van Veelen over de teloorgang van het midden van Amerika. Of eigenlijk over het grootste deel van Amerika, want het hele land is in snel vaart tempo aan het afglijden naar het niveau van een derde wereldland. Het hart van Amerika verkeert in een uiterst erbarmelijke staat en lijkt er onder het bewind van Trump niet beter op te worden. Arjan van Veelen woonde twee jaar in St. Louis, Missouri, als zijn vrouw daar een uitstekende baan als microbiologe kan krijgen. Ze betrekken een woning in een rustig deel van de stad, waar de verhoudingen tussen wit en zwart nog redelijk gelijk liggen. Geheel anders dan in het nabij gelegen Ferguson, waar in de periode dat Van Veelen er woont de ongewapende zwarte jongen Michel Brown wordt doodgeschoten door de politie. Doorzeefd met kogels terwijl hij volgens getuigen allebei zijn handen in de lucht had gestoken. Helaas voor hem was hij zwart en liep hij op straat. In beide gevallen ben je dan in delen van Amerika je leven niet zeker.

Arjen van Veelen valt van de ene in de andere verbazing. Er bestaan honderden reisgidsen over St. Louis, de een nog mooier en dikker dan de andere. De auteur ontdekt dat er ook een reisgids bestaat voor héél Amerika, speciaal voor zwarte mensen. Met de routes en de rustplaatsen (hotels, motels) waar zij veilig kunnen overnachten. Voor heel Amerika! Het boekwerk telt nog geen twintig pagina’s. Rassenscheiding is in Amerika nog heel gewoon. Er wordt misschien niet (meer) over gesproken, officieel is het namelijk afgeschaft, maar het bestaat en in St. Louis is het tastbaar aanwezig. In de wijken waar de mensen wonen, in de kansen op de arbeidsmarkt en in de cijfers van de slachtoffers van geweld.

“Amerikanen lopen niet” is een pijnlijk en confronterend boek, waanzinnig goed geschreven en steeds geplaatst in een historische context. Al sinds eeuwen is er een gapend gat tussen rijk en arm, zwart en wit en het lukt blijkbaar niemand om die enorme afstand te overbruggen. Hartverscheurend is het verhaal van de achttienjarige Latonya Williams, die iedere dag drie kilometer over de snelweg moet lopen naar haar werk bij de Burger King. Omdat het land niet is ingericht van mensen die lopen maar veel mensen een auto of het openbaar vervoer niet kunnen betalen, moet ze levensgevaarlijke capriolen uithalen om van en naar huis te reizen. Ze moet haar armoede met de dood bekopen als ze tijdens haar voettocht naar werk wordt geschept door een auto. Een dood die slechts de krant haalt in de wekelijkse statistieken van zwarte slachtoffers in het armste deel van de stad. Je krijgt al snel een enorme hekel aan Amerika en bent blij dat je in Nederland woont. Totdat je ons land en Europa leert bekijken door de ogen van een zwarte Amerikaan, een vriend van de auteur, die een paar dagen door Europa reist. Zijn de verschillen wel zo groot, kan je jezelf dan weer afvragen. Het zet je – zoals tijdens het hele boek – in ieder geval behoorlijk aan het denken.

Oh ja, waarom lopen Amerikanen in de grote steden van Amerika zo weinig? Lopende mensen zijn in de meeste wijken onder te verdelen in twee categorieën: jagers of prooi. Ga je als onschuldige sterveling lopend over straat, dan is de kans niet zo heel erg groot dat je met al je bezittingen en/of zonder kleerscheuren je bestemming bereikt.

Het is maar dat je het weet.