Lexicon over licht en donker
De Joodse Hirsch wordt in het Noorse Trondheim in 1942 door de nazi’s gearresteerd en enkele maanden later geëxecuteerd. Hij is het slachtoffer van één van de vele vergeldingsacties die de SS’ers uitvoerden.
De auteur richt zich in het boek tot deze Hirsch, de overgrootvader van zijn vrouw. Doordat hij in de tweede persoon schrijft, komt het hele verhaal nog indringender over. Je ziet als het ware Hirsch voor je staan, alsof hij naar je luistert.
In het boek wordt ook het verhaal verteld van de grootste Noorse nazi-crimineel Henry Rinnan. Deze brute, meedogenloze moordenaar had tijdens de oorlog zijn intrek genomen in een villa, waar hij de verschrikkelijkste oorlogsmisdaden pleegde. Enkele jaren na de oorlog komt de schoonmoeder van de auteur in deze villa te wonen en brengt een gedeelte van haar kinderjaren er door. Zo ontstaat er een tweeluik met aan de ene kant het dramatische verhaal van de arrestatie en executie van Hirsch en met aan de andere kant de reconstructie van hoe het leven van Henry Rinnan moet zijn geweest en hoe hij zo verschrikkelijk slecht heeft kunnen worden. Dit gedeelte wordt in de derde persoon verteld, wat het verhaal over Hirsch extra persoonlijk doet overkomen.
Het interessante van dit boek is, dat elk hoofdstuk begint met een letter van het alfabet. De originele titel is dan ook (vrij vertaald door mijzelf en Google): Encyclopedie over licht en donker. Het verhaal van Hirsch en Rinnan wordt verteld, afgewisseld met thema’s, woorden en associaties die beginnen met de desbetreffende letter van het hoofdstuk. Het is geen simpel abc’tje, er is echt over nagedacht en alles wat wordt verteld is relevant. Ondanks dit alfabetsysteem is het verhaal zo goed als chronologisch. Een hele enkele keer hapert het verhaal wel, zoals bij de letter P, waar de auteur over de pogroms vertelt. Een heel belangrijk stuk geschiedenis, maar het haalt even de vaart uit het verhaal over Hirsch en Rinnan.
Ik vermoed dat de vertaalster een flinke klus aan dit boek heeft gehad, omdat uiteraard niet alle woorden in het Noors met dezelfde letter beginnen als in het Nederlands. Toch is dit helemaal goed gekomen, met enige vrijheid van de vertaalster, maar zonder het verhaal geweld aan te doen.
Stranger heeft een prettige manier van schrijven en hij zuigt je mee de geschiedenis in. Hij begint het boek met het vertellen over struikelstenen. “In de Joodse traditie wordt gezegd dat een mens twee keer sterft. De eerste keer als het hart stopt met slaan en de hersenactiviteit stopt (…) de tweede keer als de naam van de dode voor de laatste keer gezegd, gelezen of gedacht wordt (…) want dan pas is diegene echt weg, weggestreept uit het leven op aarde.” In diverse steden in Europa worden stenen geplaatst bij de huizen waar Joden hebben gewoond voor ze werden afgevoerd, met daarin hun naam gebeiteld. Zo worden ze nooit meer vergeten. Dit gegeven verklaart de Nederlandse titel van dit boek, Blijf hun namen noemen. Ook in mijn geboorteplaats Deventer liggen veel van deze struikelstenen, ik heb het altijd een heel mooi symbool gevonden.
“Lieve Hirsch. Dit is een poging om de tweede dood uit te stellen en de vergetelheid weg te schuiven, want ook al kan ik nooit het hele verhaal vertellen over wat er met je gebeurde, ik kan stukjes ervan naar boven halen, ze samenvoegen en tot leven brengen wat verdwenen is. Ik ben geen Jood, maar mijn kinderen, jouw achterachterkleinkinderen, hebben Joods bloed. Jouw verhaal is hun verhaal. Hoe kan ik, als vader, proberen deze haat te verklaren?”
Het is Stranger heel goed gelukt om het verhaal van zijn schoon-overgrootvader zeer realistisch weer te geven, met behulp van diverse feiten aangevuld met de verhalen van zijn schoonmoeder. Vooral het eind heeft hij heel indringend weten te maken. Een verhaal dat je niet snel loslaat.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Erica Ganzevles
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
