Ook na Nobelprijs weer een uitstekende roman
Tokarczuk situeert Empusion in het Duitse Görbersdorf aan de vooravond van WO-I. De Poolse student water- en rioleringstechniek Mieczysław Wojnicz reist af naar een sanatorium aldaar om te genezen van tbc. Hij vindt onderdak in een naburig pension, waar ook andere patiënten verblijven. Onder het genot van een glaasje Schwärmerei, een likeur op basis van paddenstoelenextract, keuvelen deze misogyne mannen heel wat af, waarbij vrouwen het in het algemeen moeten ontgelden.
“Wojnicz had al eerder gemerkt dat elke discussie, of het nu over democratie ging of over de vijfde dimensie, of over de rol van godsdienst, socialisme, Europa of ten slotte de moderne kunst – dat alles uiteindelijk werd teruggebracht op vrouwen.”
De mannen proberen vooral hun bestaande positie te verdedigen, zijn benauwd voor het toenemend belang dat inmiddels aan vrouwen wordt toegekend. Af en toe is er een voorzichtig tegengeluid, bijvoorbeeld van de Berlijnse student beaux-arts Thilo von Hahn:
“Zouden vrouwen zich ook niet moeten kleden in bepaalde uniformen en een lintje krijgen naargelang de hoeveelheid kinderen die zij hebben gebaard, het aantal warme maaltijden die zij hebben bereid, het aantal zieken dat zij hebben verpleegd? Dat zou pas mooi en rechtvaardig zijn.”
Tokarczuk laat het er echter niet bij zitten. Vrouwen spelen ogenschijnlijk een ondergeschikte rol in het verhaal, maar vormen een ongezien netwerk, als het mycelium van paddenstoelen. Hun wraak zal zoet zijn.
“We bezien hen (EW: mannen), zoals gewoonlijk vanonder, van beneden, we zien hen als enorme machtige zuilen op de top waarvan zich een kleine, pratende uitstulping bevindt: het hoofd.
...
Nadat ze zijn langsgetrokken trilt het mycelium onder de bosgrond nog een ogenblik na; die enorme moederstructuur geeft informatie door over waar de indringers zijn en waarheen hun schreden richten.”
In eerste instantie is Mieczysław een dociel sulletje die immer gehoor geeft aan de wensen van anderen, ook als zijn hoofd daar in het geheel niet naar staat. Gedurende het verhaal leert hij steeds meer voor zichzelf op te komen, leert hij zich te accepteren zoals hij is, wat tot een verassende apotheose leidt.
Een enkele keer verweeft Tokarczuk politiek in het werk. In de aanloop naar WO-I is dat een logische keuze. Toch zou je het ook als een spiegel voor de huidige tijd kunnen zien.
“Beste heer, ik vind dat de democratie een schijnsysteem is, altoos vormt ze een zeker theater en in haar wezen neigt ze tot het voortbrengen van een sterke leider, die ernaar zal streven een alleenheerschappij op te bouwen. Uitmuntende en getalenteerde individuen zullen gelukkig altijd worden geboren en voor zichzelf geen plaats vinden in een democratie, hoogstens zullen ze de mechanismen ervan voor eigen nut aanwenden om het leeuwendeel van de macht over te nemen en het democratisch collectief aan zich te onderwerpen. Zo functioneert het, dat is de wet van de ontwikkeling van samenlevingen. De democratie is dus een overgangssysteem, van nature niet-blijvend.”
Deze quote sluit aan bij Ilja Leonard Pfeijffers Alkibiades, waarin hij sofist Protagoras de jonge Alkibiades leert dat er drie staatsvormen zijn die in een continue cirkel in elkaar overlopen: monarchie (één staatshoofd), aristocratie (enkele machthebbers) en democratie (allen vormen het staatsbestuur). “Het gevolg hiervan is dat de democratie niet langer in staat is om verder in de toekomst te kijken dan tot de volgende stemming, hetgeen een coherente visie voor de lange termijn tot een luchtspiegeling maakt.”
Empusion wordt op het omslag aangeprezen als “een briljant feministisch antwoord op De Toverberg.” Hier is duidelijk een flaptekstschrijver aan het woord die én Thomas Manns De Toverberg niet heeft gelezen én Empusion blijkbaar slechts vluchtig heeft doorgebladerd. Verkooppraatjes die niet nodig zijn en het boek tekortdoen. Empusion is een waardige roman in het oeuvre van Olga Tokarczuk, punt uit.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Eus Wijnhoven
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
