Historische roman of niet?

Het is begin negentiende eeuw. Cora is slavin op een katoenplantage. Haar grootmoeder is ooit ontvoerd uit Afrika en nu hoort zij bij de groep slaven die als slaven zijn geboren, en als slaven sterven. De eigenaar van de plantage, Terrance Randall, is een wrede man, die geniet van geweld en wrede machtsspelletjes. Als de brute eigenaar zijn oog op Cora laat vallen, besluit Cora om te vluchten. Net als haar moeder ooit heeft gedaan. Randall laat het er niet bij zitten en stuurt een slavenjager achter Cora aan. De ondergrondse spoorweg vertelt het verhaal van het leven op de plantage, en vervolgens de vlucht. Het is een aaneenschakeling van de meest verschrikkelijke wreedheden.

Ik weet zelf weinig van de slavernijperiode in de Verenigde Staten, net als veel Europeanen vermoed ik. Voordat ik aan dit boek begon, ging ik er vanuit dat het om historische fictie zou gaan. Maar in dit verhaal komen een aantal dingen voor die historisch absoluut niet kloppen, zoals dat de ondergrondse spoorweg een echte spoorweg zou zijn. En zoals de weggelopen slaven die gebruik zouden worden voor medisch onderzoek naar syfilis. Kortom: dit is geen historische roman. En veel mensen lijken dat wel te denken. De flaptekst op de Nederlandse uitgave suggereert ook historische fictie, hoewel het nergens met zoveel woorden staat beschreven. Hoewel geheel persoonlijk, heb ik altijd moeite met boeken die de suggestie wekken historisch correct te zijn, en dat toch niet zijn. In een van de andere recensies las ik dat het misschien goed was geweest als de schrijver een nawoord had toegevoegd waarin staat in hoeverre zijn boek gebaseerd is op de werkelijkheid, of daar juist van afwijkt. Ik had dat wel prettig gevonden. Ik vraag mij nu af in hoeverre alle gruwelen die in het boek zijn beschreven gebaseerd zijn op feiten of dat het fantasie is. Dit boek geeft daar geen antwoorden op.

Het verhaal zelf leest als een journalistiek achtergrond artikel. Dat wil zeggen: goed geschreven, interessant. Het leest makkelijk weg, maar blinkt niet uit in virtuoos taalgebruik. De zinnen zijn naar mijn smaak soms wat staccato. Ik vind de opbouw knap: het is de reis van Cora, met af en toe een terugblik en een relaas door de ogen van een van de andere personen in het verhaal. Op die manier kom je te weten wat er met de verschillende karakters in het verhaal gebeurd is. Zo kom je als lezer meer te weten over wat er met sommige mensen uit het verhaal gebeurt, terwijl Cora daar nooit achter zal komen. Wat wel jammer is, is dat het gebruikt wordt om alle losse eindjes in het verhaal tot een einde te brengen. Er blijft weinig te raden over, en dat vind ik jammer. Het is daardoor een wat voorspelbaar verhaal.

Tegelijkertijd is het daardoor ook afstandelijk. Geen van de personen in het boek voelt echt. Ze voelen allemaal hetzelfde, of je nou een passage leest over Cora, of over een van de mensen die ze onderweg tegenkomt: het is alsof ze allen met dezelfde stem spreken. Door de afstandelijkheid is het verhaal ook vlak: al die gruwelijkheden, ze komen niet echt binnen. Misschien is dat maar goed ook, anders zou het boek onleesbaar worden.

Dat roept wel de vraag op wat de schrijver precies met het boek wil. Als Europeaan vind ik dat moeilijk te plaatsen. Voor mij ontbreekt de context van de geschiedenis, zoals veel Amerikanen die vast mee krijgen op school. Wellicht zit de boodschap in deze quote:

'Mensen beginnen goed en vervolgens maakt de wereld hen gemeen. De wereld is van meet af aan gemeen en wordt met de dag gemener. Je wordt er net zolang vanbinnen door verteerd tot je alleen nog maar droomt van doodgaan.'

Een sombere blik op de wereld, die in dit boek heel duidelijk naar voren komt.