Een paradijs dat geen bestaansrecht heeft

De tuinen van Buitenzorg is meer dan één verhaal: het is een kennismaking van de schrijver met wie zijn moeder Olga werkelijk was, het is een blik op hoe de wereld eruit zag in het Nederlands-Indië van voor de Tweede wereldoorlog. En het is zoektocht naar wat kolonialisme inhield, en wat er mis mee was. En bovenal is het een ode aan de jonge Olga, moeder van Jan Brokken.
Jan Brokken schrijft over de jonge jaren van zijn ouders Olga en Han die door de kerk werden uitgezonden naar Makassar op het toenmalige eiland Celebes (nu Sulawesi). Voor Olga was een van de betoverendste plekjes 's Lands Plantentuin in Buitenzorg, een omvangrijke en unieke botanische tuin die nog steeds bestaat en nu Kebun Raya Bogor heet. Het eerste deel van het boek is alsof ik lees over het leven van mijn oma, die lang in Nederlands-Indië woonde. Zodra ik terug ben van vakantie vraag ik mijn moeder daar meer over. Olga en Han leefden in Indië tijdens een omslagpunt: er bestond een restje van het kolonialisme en de allesoverheersende aanwezigheid van de Nederlanders. Tegelijkertijd groeide het nationalisme en ontstond er een activistische beweging tegen de overheersing van de Nederlanders. Olga en Han maakten die periode mee, van halverwege de jaren dertig, de tijd in het jappenkamp en de periode er kort na. Lezend snap ik waarom het Indië van voor de oorlog voor mensen die er toen woonde voelt als een verloren paradijs. Ook Olga en Han realiseerden zich dat dit paradijs geen bestaansrecht meer had. Zoals Olga schrijft: 'Ik weet niet goed meer wat we hier doen. Het is het mooiste land van de wereld, ik zou hier altijd willen blijven, maar dan in gerechtigheid, en op basis van respect; en ik vrees dat dat niet meer mogelijk is'.

Het is een indrukwekkend verhaal. Ik had zelf wel wat moeite met de lange uitwijdingen over verschillende componisten en klassieke muziekstukken. Dat heeft mijn interesse niet, maar is voor kenners zonder twijfel wel interessant. Voor mij maakte dat dat sommige stukken moeilijk door te komen waren.