Veelbelovend debuut

Biologiestudente Elke weet niet wat ze met het leven aan moet. Ze studeert biologie, maar heeft moeite om zich daar volledig op te storten. In de zomer helpt ze haar oudtante om de tuin te onderhouden. Ze zaait, wiedt, stekt en plant. Maar ook daar ligt haar hart niet echt. Het leven is voor haar geen vanzelfsprekendheid.

'Ik had verondersteld dat ik zo goed als af was, tot alles rond mijn twaalfde onaangekondigd veranderde. Om mij heen gebeurde iets vergelijkbaars maar hoewel mijn klasgenoten en ik hetzelfde doormaakten, vonden wij elkaar niet. Vol van onze nieuwe schaamte stoven we als jongvee onbenullig uiteen. Er volgde uitstulpingen, groeistuipen, huilbuien en donker, vijandig haar dat als insectenpootjes uit mijn witte kinderonderbroek wilde kruipen: onontgonnen gebieden die ik begon te mijden tijdens het douchen.'

Een ongewenste gedaanteverwisseling. Elke vond het goed zoals het was, maar de gedaanteverwisseling dwong haar om vrouw te zijn, terwijl ze zelf misschien wel een andere keuze had willen maken. En als je geen keuze maakt, dan val je er buiten. Je voelt je nergens thuis. En ben je dan wel mens? Ze is zoekende. En dan komt ze de theorie over de wateraap tegen: een onbewezen deel van de evolutietheorie die stelt dat de mens wellicht afstamt van de wateraap, een wezen dat niet op het land maar in het water leefde. Ze besluit op de wateraap af te studeren en reist naar Wenen, op zoek naar de wateraap, en naar haar eigen menszijn.

Schrijfster Mariken Heitman is bioloog en werkte een tijd als tuinder. Dat is terug te lezen in het verhaal. Heitman gebruikt metaforen die niet altijd voor de hand liggen. Soms door de termen, zoals als sprake is van het 'amorfe' geheugen, of wanneer Heitman de composthoop beschrijft als een soort golem van vergane groente en koffiedik. Haar keuze van woorden maakt het voor mij moeilijk om vergelijkingen te volgen, of om mij te verplaatsen in het gevoel dat de schrijfster op dat moment wil oproepen. Het voelt een beetje ongemakkelijk.

Maar dat lijken opstartproblemen. De zinnen zijn in het begin soms wat vreemd geformuleerd, hoekig. Maar naarmate het verhaal vordert, zijn de zinnen vloeiender en het verhaal meeslepender. De ongemakkelijkheid verdwijnt. Af en toe komen de wat kromme zinnen en vreemde metaforen terug. Zoals deze: 'Wat het was met bomen, die verontschuldigden zich nooit, herinnerden zich niets. Sommige mensen waren een boom.' Of deze: 'De populieren stonden er wat vormelijk bij, het gepeupel waren ze ontgroeid.'

Toch weet het verhaal te boeien. Heitman beschrijft de opbloeiende liefde prachtig. De verliefdheid, de twijfels, de lust, en weer de twijfels. Uiteindelijk is het een meeslepend, en soms ontroerend verhaal. Door het taalgebruik pakt het mij alleen niet helemaal. Er zijn teveel stukken waar ik over blijf struikelen. En er zit een bepaalde onevenwichtigheid in de opbouw: een traag begin, snel lezend en interessant middenstuk, en een kabbelend slot dat net te lang duurt. Maar uiteindelijk is dit een debuut. En zeker een veelbelovend debuut. Ik ben benieuwd naar haar tweede boek