Het andere voetbalboek

De 14-jarige Matty Groen is een voetbaltalent. Albert de Leeuw, trainer van het vooraanstaande Achilles, ziet dat ook en haalt hem naar zijn club. Het talent van Matty lijkt zich al snel uit te betalen en er is zelfs al belangstelling voor hem uit het buitenland. Maar dan stort Matty’s wereld in elkaar. Na een vervelend incident in de kleedkamer wordt de jongen het middelpunt van spot, roddel en pesterijen. Matty weet niet wat hij hiermee aan moet en hij trekt zich in zichzelf terug. Zijn moeder Lize en trainer Albert weten niet meer tot hem door te dringen.

Dries Muus is de oudere broer van acteur en schrijver Lykele Muus. Na studies sociologie aan de Vrije Universiteit en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam schreef hij journalistieke stukken voor onder andere De Correspondent en Het Parool. Bij de laatste is hij ook literair recensent. De afwijking is Muus’ romandebuut en gebaseerd op een eigen ervaring in zijn pubertijd. Lange tijd kon en wilde hij dit niet gebruiken in zijn boek maar na twee mislukte manuscripten wist hij het toch te verwerken in manuscript nummer drie. De afwijking was hiermee een feit.

Muus heeft zijn boek ingedeeld als een voetbalwedstrijd. In de voorbeschouwing maak je kennis met de belangrijkste spelers. Dan begint de eerste helft waarin via de drie verschillende perspectieven van Matty, Lize en Albert het verhaal van de jonge voetballer vanuit verschillende kanten wordt belicht. Daarna is het tijd voor rust, ook in het verhaal. In de tweede helft loopt de spanning behoorlijk op maar de nabeschouwing geeft ruimte voor reflectie. De prettige, vlotte zinnen zijn voor zowel de jongere als de oudere lezer goed te verteren. Het loopt van heel korte zinnen zoals je die ook in voetbalcommentaar hoort naar verrassende, soms bijna poëtische stukjes.

‘IJzeren noppen op clubtegels, het startschot van een nieuw seizoen. Het klikken vermenigvuldigt zich, komt dichterbij. Nu klinkt het nog chaotisch, maar een paar weken de zweep erover en het is alweer keurig synchroon. Zo strak als het meerstemmige klikklak dán klinkt. Niemand die te vroeg of te laat stapt, niemand die uit de pas loopt, het geluid van discipline, eenheid, collectieve toewijding...’

Doordat Muus het verhaal ook vanuit de perspectieven van Lize en Albert vertelt, kan hij deze personages veel meer body geven. Ook hun geheimen komen naarmate het boek vordert naar de oppervlakte waardoor er een veel algemener thema ontstaat waaruit blijkt dat het hebben van geheimen grote gevolgen kan hebben. Dit zien we bij Matty maar ook zeker bij Lize die door niet over de vader van Matty te praten daar een grote deur heeft dichtgegooid. Albert lijkt een enorme bullebak maar ook van hem leer je zijn geheimen kennen en dat maakt dat je hem steeds meer gaat waarderen. Verder is de schuldvraag een groot ding in dit boek. Aan het begin roept Matty de goden aan om hem toch vooral tot profvoetballer te laten uitgroeien. In ruil hiervoor mogen ze alles met hem doen. En dat zal Matty weten ook, hij riep de goden toch immers zelf aan? Dan is het allemaal ook gewoon zijn eigen schuld, is de redenatie van Matty.

Muus heeft met De afwijking een ander, belangrijk voetbalboek afgeleverd. Naast dat het een mooie coming-of-age roman is, stelt het het thema homofobie in de voetbalsport en het daaruit voorkomende pesten, roddelen en uitsluiten zeer overtuigend aan de kaak. Voetballand lijkt zo op het eerste oog vol diversiteit; jong, oud, dik, dun, man, vrouw en iedere kleur zijn er vertegenwoordigd en lijken een hechte club te vormen. Maar vooral binnen de mannenteams in de voetbalsport mag je niet de verkeerde genegenheid tonen voor je medespelers. De machocultuur viert daar nog altijd hoogtij. Er lijkt daar geen plaats voor spelers die openlijk homo zijn. Muus hoopt dat hij met dit boek een bijdrage kan leveren aan meer openheid in de voetbalwereld. Het verhaal dreunt in ieder geval nog even goed na.