Een reis in verhalen

De ondertitel van De reis naar Macondo luidt: Een reis in verhalen door het mythische literaire universum van Gabriel García Márquez (1927-2014). En dat is precies wat dit boek is, een bundeling van alle verhalen en korte romans die Márquez schreef tussen 1950 en 1966. Het zijn teksten die de Nobelprijs winnende auteur schreef in aanloop naar zijn meesterwerk Honderd jaar eenzaamheid dat in 1967 verscheen. In deze mooi vormgegeven uitgave - met prachtige illustraties van Pep Carrió - zijn naast romans als Afval en dorre bladeren, De kolonel krijgt nooit post en Het kwade uur en een aantal vroege verhalen ook een handvol niet eerder in vertaling verschenen teksten opgenomen. De Nederlandse vertaling van deze bloemlezing is van Mariolein Sabarte Belacortu en vele anderen.

Om met die niet eerder verschenen verhalen en vroege teksten te beginnen, het zijn vingeroefeningen in hetzelfde literaire universum waarin Honderd jaar eenzaamheid zich afspeelt en de plaats van handeling is ook in en rond het fictieve Macondo. Deze plaats heeft veel overeenkomsten met Aracataca, de geboorteplaats van Márquez, in het kustgebied aan de Atlantische oceaan in Colombia waar hij door zijn grootouders werd opgevoed. Een bekende uitspraak van ‘Gabo’ is dat hij na zijn achtste jaar niets bijzonders meer heeft meegemaakt in zijn leven. In zijn eerste acht levensjaren maakte hij zoveel mee dat hem dit al genoeg materiaal opleverde om een heel leven lang over te schrijven. Zijn opa vertelde hem over zijn ervaringen als kolonel en het bloedvergieten tijdens de burgeroorlog. Zijn oma leerde hem dat er meer is tussen hemel en aarde en dat de doden ook hun verhalen hebben. Maar waar het in zijn latere meesterwerk veelal om een magisch realistische wereld draait, zijn we in deze bundel nog gewoon met beide benen op de grond. De auteur is een meester in het gebruik van een bijna zintuigelijke schrijfstijl. Het is heet, of heel vochtig, of allebei en overal zijn geuren.

‘Tegen het middaguur nam de aarde het water eindelijk op en verdwenen de spiegelende plassen, en de geur van omgespitte aarde, van ontwaakte en vernieuwde groei, vermengde zich met de frisse heilzame geur van regen op rozemarijn.’(uit: Isabel en de regen in Macondo)

Maar voor de lezer eindelijk naar de lange weg naar Macondo kan afslaan, tref je eerst een voorwoord van de Mexicaanse journaliste Alma Guillermoprieto en een lange noot van redacteur Conrado Zuluaga aan. Pas na 40 pagina’s begint de eigenlijke bloemlezing. Het zijn opsommingen van Márquez’ leven en verdiensten en in plaats van elkaar aan te vullen vallen ze nogal in herhaling. De informatie is zeker van belang en interessant maar het geeft ook al heel wat weg over de inhoud van sommige verhalen en het zou daarom beter zijn geweest als dit achterin het boek was geplaatst. Het is dan ook aan te raden ze beiden even over te slaan en pas te lezen als het boek uit is.

Eerder werd al het klimaat van het gebied waarin Macondo gesitueerd is genoemd, een ziekmakend klimaat; veel van de al dan niet belangrijke personages die voorbij komen hebben op de een of andere manier een aandoening die veroorzaakt wordt door het weer. En dit brengt dan ook weer de angst voor de dood met zich mee, die altijd om een hoek staat te loeren. Ook de altijd nog aanwezige dreiging van oorlog is prominent aanwezig en bepalen hoe de personages hun leven leiden. Verder zijn er veel herkenbare en terugkerende personages zoals kolonels met Buendía als achternaam, gehate dorpsdokters, paters die worstelen met hun geloof, burgermeesters met kiespijn en circusartiesten die in de verschillende verhalen voorkomen. Allemaal mensen die ook in het latere Honderd jaar eenzaamheid belangrijke rollen krijgen te vervullen. Het voert te ver om hier de al eerder uitgegeven verhalen en romans die in deze bundel zijn opgenomen te bespreken en de ‘nieuwe’ verhalen zijn eigenlijk niet meer dan aantekeningen voor het latere werk. Verwacht in deze bloemlezing nog geen grote magisch realistische omstandigheden zoals in dat boek maar lees het met aandacht en je zult je al wel helemaal in die wereld wanen waarmee Márquez de Zuid-Amerikaanse literatuur in een klap op de kaart zette.