Diepgeworteld

Maria Turtschaninoff (1977), een Zweedstalige Finse auteur, is bekend van een YA-trilogie en een aantal fantasyromans. Haar roman Erfgrond kreeg in 2022 de Swedish Literature Prize en de vertaalrechten werden aan meer dan twintig landen verkocht. Het was aan Janny Middelbeek-Oortgiesen om dit boek in het Nederlands te mogen vertalen.

In de 17e eeuw krijgt de pas afgezwaaide Zweedse soldaat Matts als dank voor zijn bewezen diensten een boerderijtje met een stuk drassige moerasgrond toegewezen in Österbotten. Hij noemt het Nevabacka. Met bloed, zweet en tranen bewerkt hij de grond, met respect voor wat de aarde hem geeft. En zolang hij het veenmoeras wat op zijn grond ligt maar in ere laat, zal het hem en zijn nazaten aan niets ontbreken. Vele generaties volgen, de boerderij gaat van vader op zoon en soms op dochter. Er is altijd wel een lid van de familie die een bijzondere relatie met de natuur heeft en dit helpt hen de eeuwen te trotseren in dit afgelegen boerderijtje in het bos. Vier eeuwen gaan voorbij en de boerderij houdt stand, oorlogen, hongersnoden, ziekten, stormen en droogte weet het te doorstaan. Tot de cirkel weer bijna rond is als de laatste nazaat op de boerderij arriveert.

Turtschaninoff heeft met Erfgrond een prachtig boek afgeleverd. Ze is in staat om de lezer helemaal te laten opgaan in de beschrijvingen die zij van het bos, de natuur en de mensen geeft. Laat je niet afschrikken door alle personages, in bijna ieder hoofdstuk dagen er wel weer nieuw namen op. Maar zij zijn slechts ter illustratie, om te laten zien wat een huis, een thuis voor de mens kan betekenen en hoe diepgeworteld een thuis bij de mens is ingebakken. Meteen al bij het lezen van de proloog, die als een soort vrije versvorm het boek mag openen, springen de tranen van herkenning je al in de ogen.

‘Draden strekken zich in alle richtingen uit
Wortels die ik nooit heb opgemerkt wanneer jij erbij was
je belemmerde als het ware het zicht
Maar nu zijn ze duidelijk te zien, schitterend helder
nu ik de oudste ben
en degene die de dingen moet voortzetten
de draden moet vasthouden
tot de volgende generatie het overneemt’

Het is bijna jammer dat de auteur deze stijl niet in het hele boek doorgevoerd heeft maar dat zou wellicht wat teveel van het goede zijn geweest. Gelukkig trakteert ze je wel bij iedere nieuwe eeuw op een toepasselijk citaat van anderen. Vooral dat bij de 21e eeuw is er een dat raakt. Maar het hele boek is een mooie reis door de eeuwen heen waarin steeds een andere stem aan het woord is; een voor de Russen vluchtende kapelaan, een jonge boerendochter die onderwijzeres wil worden, een jong meisje uit de stad dat haar zomers op Nevabacka doorbrengt. Allemaal hebben ze een unieke stem die een uniek verhaal vertelt met iedere keer weer die diepgewortelde gevoelens voor een drassig stuk grond in een afgelegen bos. En dan ook nog de wonderlijke dingen die er soms in dat bos gebeuren, het houd je bezig tot het laatste woord.