Zoekplaatje in het Hoge Noorden

In 1859 wordt de 35-jarige Finse Brita Caisa Seipajærvi door de kerk in haar dorp weggestuurd omdat ze een verhouding had met een getrouwde man. Samen met haar twee zoons, allebei van een andere vader, vertrekt ze richting het huidige Noorse Bugøynes waar haar broer al woont met zijn gezin. Ze hoopt er een goede man te vinden die zijn geld verdient in de visserij en haar zoons tot vader kan worden. Tijdens haar reis helpt ze een aantal mensen met haar aangeboren kennis van heelkunde en kruiden en zo ontmoet ze de getrouwde boer Mikko. Alsof er geen ontkomen aan is stort Brita zich wederom in een verboden liefdesrelatie.

De Noorse auteur Ingeborg Arvola (1974) schreef eerder al een aantal andere romans, maar met Het mes in het vuur brak ze zowel in Noorwegen als internationaal door. Het won de prestigieuze Brageprisen en werd ook genomineerd voor diverse andere prijzen. Het leven van het hoofdpersonage uit dit boek, Brita, is geïnspireerd op dat van haar eigen betovergrootmoeder. De Nederlandse vertaling is van Rymke Zijlstra.

Arvola heeft haar boek opgedeeld in vier hoofdstukken die ieder een jaar beslaan, te beginnen met 1859 en eindigend met 1862. De afzonderlijke delen worden geïntroduceerd door een stukje non-fictie waarin er een en ander verteld wordt over de geschiedenis van het land, de mensen en de omstandigheden in dat betreffende jaar. In de fictie-gedeelten die daarop volgen wordt dit geïllustreerd door de belevenissen van de personages. Dit maakt dat je veel oppikt over hoe het eraan toeging in het hoge Noorden in die jaren. Zo wordt bijvoorbeeld pijnlijk duidelijk wat de nieuwe grenzen tussen Finland, Noorwegen en Rusland betekenden voor de rondtrekkende Samen bevolking. Ineens zagen zij zich belemmerd door wetten en regels en konden zij niet meer ongelimiteerd achter hun kuddes rendieren aan reizen. En de aanstelling van de lensmannen die de wetten moesten handhaven gaven de plaatselijke bevolking de nodige hoofdbrekens met hun onrealistische boetes en straffen.

Omdat het verhaal vanuit het ik-perspectief van Brita verteld wordt, kan de lezer haar belevenissen en gevoelens uit de eerste hand meemaken. Vooral haar beschrijvingen van het land en de natuur waar ze doorheen reist zijn soms adembenemend:

Maar ook de scènes waarin Brita intiem is met Mikko zijn vol van dergelijke beschrijvingen en dat neigt dan toch weer naar een beetje veel van het goede. Wat ook erg veel is in dit boek, is het grote aantal personages. Ze zijn zonder meer een mooie en nuttige toevoeging aan het geheel, maar dat ze steeds weer op andere manieren benoemd worden, helpt niet om ze allemaal uit elkaar te houden. Wie bekend is met de klassiekers uit de Russische literatuur zal dit fenomeen al wel kennen, eenzelfde personage kan veel verschillende namen hebben; van officiële vaders- en familienamen tot koosnaampjes. Het komt in dit boek ook allemaal voorbij met nog een extra dimensie door de verschillen in het Fins en het Noors, wat overigens ook voor plaatsnamen geldt. Dit maakt het verhaal soms tot een behoorlijk zoekplaatje. De uitleg van Arvola in haar nawoord over het gebruik van de namen maken het er niet veel duidelijker op. De neiging van de auteur om al dan niet nieuwe personages nogal plompverloren te introduceren maakt het verhaal tevens soms wat afstandelijk. Hoofdpersonage Brita blijkt echter een sterke vrouw waar een vleugje magie omheen hangt en zij maakt wel een hoop goed met haar persoonlijke ontboezemingen. Daardoor valt er toch nog heel wat te genieten.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een ver boek' en 'Lees een winnend boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.