Teleurstellend einde van een trilogie

Ramona groeit op in een Nederlands-Indisch gezin in een dorpje vlakbij een vliegbasis waar haar vader luchtmachtmilitair is. Haar ouders zijn in 1950 vanuit Indonesië naar Nederland gekomen in de hoop er een beter leven te kunnen opbouwen. Ramona blikt als 70-jarige terug op haar tienerjaren aan het eind van de jaren zestig en begin jaren zeventig. Een turbulente tijd waarin de wereld veranderde, heilige huisjes omver geschopt werden en Ramona haar onschuld verloor. Waar haar oudere zus Ursula (Zus) zich omringde met vriendinnen en zich vermaakte op allerlei feestjes en bijeenkomsten, trok Ramona zich liever terug op een stille plek in het bos met haar schrift om te schrijven over liefde voor haar zus en vriendschappen met meisjes uit het dorp.

Meisjes uit het dorp is de afsluiting van de Indische trilogie van autobiografische romans die Marion Bloem (1952) door de jaren heen schreef. In 1983 maakte het grote Nederlandse lezerspubliek voor het eerst kennis met deze auteur middels het eerste deel Geen gewoon Indisch meisje. Daarvoor schreef Bloem voornamelijk kinderboeken en maakte zij documentaires en korte speelfilms. In 2012 vierde zij haar 40-jarige jubileum als auteur met het tweede deel uit de trilogie Een meisje van honderd. Inmiddels zijn we weer ruim tien jaar verder en schreef Bloem meer dan dertig boeken, maakte zij diverse films, maakte ze naam als beeldend kunstenaar en won ze vele prijzen waaronder de Constantijn Huygens-prijs in 2022, voor haar hele oeuvre. In dit jaar, waarin Bloem zeventig werd, rondde ze ook haar trilogie af.

In Meisjes uit het dorp laat Bloem vele thema’s aan bod komen: het opgroeien in een kleine gemeenschap, wederzijds racisme, dood, vriendschap, liefde in alle soorten en maten maar ook lichamelijke mishandeling en seksueel misbruik dat al net zo vaak voorkwam als nu maar veel minder aan de oppervlakte kwam. Dat zijn onderwerpen waarmee Bloem veel aan het werk is gegaan. Het thema vriendschap is echter iets dat veelvuldig terugkeert in het boek. Als Ramona zeventig is en inmiddels oma van kleindochters die via social media een heel andere kijk blijken te hebben op ‘vriendinnen’, blikt zij uitgebreid terug op hoe zij ruim vijftig jaar geleden krampachtig probeerde vriendinnen te krijgen maar wat haar nooit echt lukte.

‘Ze kan de voorwaarden voor een grote vriendschap verwoorden, maar een diepe vriendschap voelen is een ander verhaal. Vriendschap hebben lijkt onmogelijk zonder een ander die je die vriendschap toestaat. Ze vraagt zich af of je ook vriendschap kunt voelen voor iemand die jou niet ziet staan, die jou expres negeert, die jou tolereert of die jou zelfs gebruikt. Is wederkerigheid noodzakelijk om iets wat je voor een ander voelt vriendschap te noemen?’

In haar volwassen leven maakt Ramona naam als auteur en komt een aantal mensen tegen die haar nog kennen uit Het Dorp. Bloem kiest ervoor om plaatsnamen meestal niet bij hun echte naam te noemen. Na wat gepuzzel kan de lezer wel bedenken om welke plaatsen het gaat, Het Dorp valt door de ligging en de aanwezigheid van de vliegbasis te herkennen als Soesterberg, maar het blijft onduidelijk waarom ze dit doet. Het schept een afstand en soms lijkt het hierdoor alsof je in een dystopisch verhaal terecht bent gekomen. De mensen die Ramona nog kennen uit hun jeugd worden steevast niet door haar herkend. Ook als oudere vrouw houdt de hoofdpersoon mensen op afstand, hiermee haar herinneringen ver weg stoppend. Maar met heen en weer springen in de tijd en daardoor veel herhalingen, komen de verhalen dan toch. Bloem heeft hiervoor heel veel bladzijden nodig. Pas in pakweg de laatste 150 van de ruim 500 pagina’s komt ze tot de kern van het verhaal waarin haar zus Ursula een grote rol blijkt te spelen. Maar dan is de lezer, mede ook door het steeds verspringen van het perspectief van de derde persoon naar de eerste persoon en de opsomming van een hele sliert namen de draad helaas allang kwijt. Deze brij van herinneringen is een teleurstellend einde van de trilogie.