Op het eind is ieder mens alleen

Ferdinand von Schirach (München, 1964) debuteerde pas op zijn 45e met zijn bundel Misdaden. Daarvoor was hij een bekend strafrechtadvocaat met misschien nog wel bekendere cliënten. In zijn verhalen vertelt hij vaak over de waargebeurde zaken uit zijn advocatenpraktijk. Met zijn boeken die daarop volgden zoals Schuld, De zaak Collini, Taboe en Koffie en sigaretten werd hij een zeer gewaardeerd auteur binnen de Duitse literatuur. Inmiddels geniet hij ook wereldwijde bekendheid, zijn boeken verschenen in meer dan veertig landen.

In Namiddagen, dat vertaald werd door Marion Hardoar, neemt von Schirach de lezer mee op reis, niet alleen over de hele wereld maar ook in zijn hoofd. In 26 hoofdstukken laat hij zijn gedachten gaan over anekdotes van zijn eerdere werk als advocaat, haalt hij herinneringen op aan eerdere ontmoetingen met geliefdes en mensen die hij ontmoet op zijn reizen. Denkt hij na over films en literatuur die hij in zijn leven al tot zich genomen heeft. Het zijn bespiegelingen op het leven die iedereen wel eens de revue laat passeren. De auteur doet dit in gestolen momenten op zijn reizen over de hele wereld, in steden als Oslo, Tokio, New York en Wenen. Het gebeurt als hij niet kan slapen door een jetlag in een donkere nacht of als hij zich even kan terugtrekken in de namiddag voor zijn volgende interview begint.

‘Het zijn de stille verhalen van verregende namiddagen en van zwarte nachten, en de helden hebben het spel definitief verloren. Maar deze verhalen beschermen ons tegen de eenzaamheid, de verwondingen en de kilte. En uiteindelijk zijn ze het enige wat echt van ons is.’

De auteur vertelt zijn verhalen vanuit het ik-perspectief. Dat is natuurlijk logisch maar het geeft daarmee wel alleen zijn beeld van de wereld weer. Je merkt dat hij zich in een behoorlijke bovenlaag van de samenleving bevindt. Hij logeert in luxe hotels, ontmoet beroemdheden, leest ‘echte’ literatuur en hij heeft de belangrijke films gezien. Liefhebbers van intertekstualiteit kunnen hun hart ophalen, het aantal schrijvers, dichters, acteurs, filmtitels en quotes dat voorbij komt is te veel om op te noemen. Het maakt dat je het boek langzaam moet lezen om niets te missen. Maar het is ook echt een boek om langzaam te lezen, zelfs zonder al deze feiten zet dit niet al te dikke boek aan tot nadenken waarbij je vaak even afdwaalt in eigen gedachten.
Thema’s die steeds weer terugkeren zijn kunst, literatuur, films en heel vaak de liefde. De liefde voor die thema’s maar ook voor de mens. En het besef dat je uiteindelijk weer alleen bent en dat alles geen betekenis heeft zonder andere mensen in je leven.
Von Schirach weet met zijn verhalen zijn lezers te boeien, te verbazen, te verrassen en tot nadenken aan te zetten. Ja, hij doet dit vanuit het perspectief van een rijke, witte, westerse heteroman. Maar hij vertelt zijn verhalen zonder oordeel, dat mag je zelf vellen, voor zover dat al nodig is. Eigenlijk laat hij je zien hoe betrekkelijk het leven is en dat je eigenlijk altijd moet relativeren. Het voert te ver om hier alle 26 hoofdstukken, die eigenlijk allemaal korte verhalen op zich zijn, te bespreken. Maar eentje is wel de moeite van het noemen waard. In Oslo zoekt von Schirach een oude bekende op, Peter Middelton, die hij nog kent uit zijn studietijd in Berlijn. Peter studeerde scheikunde en Filosofie, wat al een opmerkelijke combinatie is. Tijdens zijn vele omzwervingen over de wereld besefte Peter zich ineens iets: ‘We kunnen alleen in het midden leven. Alle extremen zijn verkeerd’. Daarop besloot hij met zijn vrouw naar Noorwegen te verhuizen omdat hij geloofde dat als dat midden bestaat dat in Oslo moet zijn. Daarop neemt hij von Schirach mee naar een supermarkt waarvan hij de eigenaar blijkt te zijn. Hij heeft alles losgelaten in het leven, zelfs zijn aanspraak op de erfenis van zijn rijke Amerikaanse familie:
‘Maar ik begrijp het nog steeds niet, Peter. Het is toch maar een supermarkt,’ zeg ik.
‘Nee, mijn vriend, dit is het midden.’