De logica van hoop

Lieke Marsman (1990) was twintig toen ze debuteerde met haar dichtbundel Wat ik mijzelf graag voorhoud. Ze studeerde filosofie en schreef voor meerdere literaire tijdschriften. In 2018 kreeg zij een kankerdiagnose waarover zij schreef in De volgende scan duurt vijf minuten en In mijn mand. Zij was dichter des Vaderlands in 2021 en 2022. In 2025 verscheen Op een andere planeet kunnen ze me redden waarin het vooral draait om haar ongeneeslijke ziekte, waardoor ze inmiddels een arm moet missen.

Marsman is een taaie, zoveel mag wel duidelijk zijn na het lezen van haar literaire non-fictie boek Op een andere planeet kunnen ze me redden. Want ondanks dat ze weet dat haar ziekte niet meer te genezen is houdt ze hoop. Ze haalt deze hoop niet zozeer uit het leven maar juist uit het feit dat ze nu moet samenleven met de dood. Het veranderde haar wereldbeeld en ze onderging twee bekeringen, zoals ze zelf noemt: ze kreeg belangstelling voor God, best verrassend voor een overtuigd atheïst, en ze is in ufo’s en buitenaards leven gaan geloven. Verder brengt haar filosofie-achtergrond haar langs kwantummechanica maar ook christelijke denkers.
Haar boek is nogal een filosofische rollercoaster door de menselijke geest, diepgravende stukken die afgewisseld worden met haar eigen dagboekfragmenten waarin ze haar strijd tegen kanker beschrijft. Deze dagboekfragmenten hakken er behoorlijk in en zullen wellicht herkenbaar zijn. Vooral de houding van Marsman tegenover de medische zorg kan nogal hard overkomen, maar hierin raakt ze wel de kern van haar probleem:

‘Misschien leef ik nog twee jaar, met pech één, met geluk vier. Ik mag het op mijn manier doen. Ook het sterven. Ik wil het niet, dat zachte kleffe bolletje boterhamworst van de Nederlandse palliatieve zorg. Die doorgekookte groente van ze en de boodschap: we willen dat u geen pijn meer heeft, mevrouw. Flikker op! Leven is lijden, en belangrijker: lijden is leven.’

Wat ook nog goed naar voren komt in dit boek is het feit dat Marsman niet wil sterven zonder alles op alles te hebben gezet om het moment van doodgaan uit te stellen. Niet iedereen heeft er evenveel begrip voor dat zij besloot haar arm te laten amputeren terwijl ze al wist dat ze ongeneeslijk ziek was. Waarom dan nog zo’n ingrijpende operatie ondergaan? Ze weet er in haar boek in ieder geval veel meer begrip voor te kweken.

De auteur beschrijft dat ze zich vaak alleen voelt, ondanks alle goede bedoelingen van de mensen om haar heen. Men vraagt haar wel eens, smalend, of ze nu dan ineens in God gelooft. Haar antwoord: hoe heb ik ooit niét kunnen geloven? Geloven in God, of in ufo’s of buitenaards leven geeft haar hoop en als er al iets duidelijk wordt in dit boek dan is het wel dat je beter kunt doodgaan met hoop, hoe onrealistisch die hoop ook mag zijn, dan hopeloos te berusten.

‘Daarin schuilt de eenzaamheid, denk ik. Niemand kan mijn verdriet voelen, en daarom zullen ze nooit begrijpen dat ik soms gelukkig ben.’

Marsman wekt veel respect op bij de lezer. Toch moet er wel een kleine kanttekening gezet worden bij dit boek. Het staat vol mooie citaten, gedichten en omschrijvingen. Maar af en toe draait de filosofisch rollercoaster iets te ver door. Niet iedereen zal precies de werking van de kwantummechanica begrijpen of kennis hebben van de namen van grote filosofische denkers en schrijvers. Daarin raak je het spoor misschien wel eens een beetje bijster. Maar het zet zeker aan tot nadenken en misschien dat je ook wel verder wilt onderzoeken wat Marsman doet. Vasthouden aan het leven als de dood je op de hielen zit is heel moeilijk. Dat leven komt namelijk snel ten einde. Alleen de mensen om je heen herinneren zich jouw leven dan nog. Hoop zoeken in de dood en vooral in wat er voor jou kan zijn na je dood klinkt daarom niet meer dan logisch.